Nguyễn Phi Khanh là một nhà thơ nổi tiếng của nước ta. Ông có một số lượng thơ lớn mang những ý nghĩa sâu sắc đi vào lòng bạn đọc. Đến nay, những trang thơ của ông vẫn luôn vẹn nguyên giá trị và được đón nhận nồng nhiệt.
Hạ kinh triệu doãn Nguyễn Công vi Vân Đồn kinh lược sứ 賀京兆尹阮公為雲屯經略使
芝綍優頒自九天，
榮遷經略使司權。
潮門半是嗷鴻澤，
屯嶺猶殘劫石煙。
籌劃小施經國手，
折衝終賴濟時賢。
歸來揆路庸何晚，
聖主方今急在邊。
Hạ kinh triệu doãn Nguyễn Công vi Vân Đồn kinh lược sứ
Chi bột ưu ban tự cửu thiên,
Vinh thiên Kinh lược sứ ty quyền.
Triều môn bán thị ngao hồng trạch,
Đồn lĩnh do tàn kiếp thạch yên.
Trù hoạch tiểu thi kinh quốc thủ,
Chiết xung chung lại tế thời hiền.
Quy lai quỹ lộ dung hà vãn,
Thánh chúa phương kim cấp tại biên.
Dịch nghĩa
Chiếu chỉ ưu đãi từ Hoàng thượng ban xuống,
Vinh dự được chuyển giữ quyền Kinh lược sứ.
Nơi cửa triều, phần nửa dân nháo nhác như nhạn trên đầm,
Chốn núi đồn, còn như đám khói than cháy dở.
Bàn kế hoạch hãy ra tay giúp nước,
Nơi xung yếu phải nhờ bậc cứu đời.
Con đường trở về văn trị cũng chưa muộn màng,
Hiện nay thì nhà vua đang có việc khẩn cấp tại biên cương.
Hạ Tống, Lê, Đỗ tam ngự sử 賀宋黎杜三御使
烏臺久矣噤無聞，
聖主開誠妙選掄。
慶歷昔聞揚四諫，
昌符今喜擢三人。
已將風采儀朝著，
好把精忠動紫宸。
留取聲名光萬古，
世間岐路總煙塵。
Hạ Tống, Lê, Đỗ tam ngự sử
Ô đài cửu hỹ cấm vô văn,
Thánh chúa khai thành điệu tuyển luân.
Khánh Lịch tích văn dương tứ gián,
Xương Phù kim hỷ trạc tam nhân.
Dĩ tương phong thái nghi triều trứ,
Hảo bả tinh trung động tử thần.
Lưu thủ thanh danh quang vạn cổ,
Thế gian kỳ lộ tổng yên trần.
Dịch nghĩa
Đã lâu rồi chốn Ô Đài lặng bặt không nghe gì,
Nay thánh chúa mở lòng thành, khéo léo lựa chọn.
Từng nghe đời Khánh Lịch khen bốn vị gián nghị.
Nay mừng năm Xương Phù cất nhắc ba người.
Đã đem phong thái làm khuôn mẫu ở triều đình,
Hãy mang lòng trung khích động điện tía.
Gắng lưu lại tiếng tăm soi sáng muôn thuở,
Những con đường rẽ trên đời này thảy đều khói bụi.
Hạ trung thư thị lang 賀中書侍郎
虞庭庶事務熙康，
績典惟公合陟揚。
人望夔龍參玉鉉，
天教星鳳展彝章。
曲江夙負經綸學，
司馬寧辭四六長。
聖世倘懷遺棄物，
願施栽藻到農桑。
Hạ trung thư thị lang
Ngu đình thứ sự vụ hy khang,
Tích điển duy công hợp trắc dương.
Nhân vọng quỳ long tham ngọc huyễn,
Thiên giao Tinh phượng triển di chương.
Khúc Giang túc phụ kinh luân học.
Tư mã ninh từ tứ lục trường.
Thánh thế thảng hoài di khí vật.
Nguyện thi tài tảo đáo nông tang.
Dịch nghĩa
Mọi việc trong triều đình nhà Ngu sao được rực rỡ tốt lành,
Sắp xếp điển pháp chỉ có ông là xứng được cất nhắc.
Đời mong những bậc quỳ, long được đặt vào chỗ quan trọng,
Trời sai sao Cảnh Tinh, chim phượng hoàng mở mang điển chương.
Khúc Giang từ lâu đã nổi tiếng về tài học trị nước cứu đời,
Tư mã lẽ nào lại từ chối sở trường của mình về văn tứ lục.
Đời thịnh trị, chúa có đoái trông đến vật bị vứt bỏ còn sót lại,
Thì xin nguyện đem tài mọn văn đến tận thôn xóm.
Hỉ học sĩ Trần Nhược Hư tự Nghệ An chí
桃花浪泛暖青春，
湖海風流卻羡陳。
老我一官閒草詔，
壯君萬里遠辭親。
暮雲自豁相思地，
夜月欣逢久別人。
懮國正須吾輩事，
憑渠為說乂安民。
Hỉ học sĩ Trần Nhược Hư tự Nghệ An chí
Đào hoa lãng phiếm noãn thanh xuân.
Hồ hải phong lưu khước tiễn Trần.
Lão ngã nhất quan nhàn thảo chiếu,
Tráng quân vạn lý viễn từ thân.
Mộ vân tự khoát tương tự địa,
Dạ nguyệt hân phùng cửu biệt nhân.
Ưu quốc chính tu ngô bối sự,
Bằng cừ vị thuyết Nghệ An dân.
Dịch nghĩa
Trên sóng hoa đào ấm áp, khách xuân xanh thả thuyền,
Người hồ hải phong lưu, ta hâm mộ họ Trần.
Già đời, ta là một chức quan nhàn ngồi thảo chiếu,
Mạnh thay, anh đi xa muôn dặm từ biệt song thân.
Mây chiều tự mở rộng, đó là nơi cùng mong nhớ,
Trăng đêm nay như hân hoan, đây là người cách biệt đã lâu.
Lo việc nước chính là phận sự của bọn chúng ta,
Nhờ ai nhắn nhủ điều đó với dân Nghệ An.
Hoạ Chu hàn lâm “Vị ương tảo triều” 和朱翰林未央早朝
高閣纔開夜漏乾，
九天宮闕悄輕寒
雲開瑞日乾坤曉，
春布皇仁雨露寬
董賈彬彬揚殿陛，
夔龍楚楚集朝端
華袍忝綴群公後，
願罄涓埃效一官。
Hoạ Chu hàn lâm “Vị ương tảo triều”
Cao các tài khai dạ lậu can,
Cửu thiên cung khuyết tiễu khinh hàn.
Vân khai thuỵ nhật càn khôn hiểu,
Xuân bố hoàng nhân vũ lộ khoan.
Đổng, Giả bân bân dương điện bệ,
Quỳ, Long sở sở tập triều đoan.
Hoa bào thiểm chuế quần công hậu,
Nguyệt khánh quyên ai hiệu nhất quan.
Dịch nghĩa
Gác cao vừa mở, đồng hồ nước qua đêm đã cạn,
Cung khuyết chín tầng khí trời lành lạnh.
Mây mở ngày lành, bầu trời hửng sáng,
Xuân gieo đức vua, mưa móc rộng khắp.
Họ Đổng, họ Giả tài năng, được nêu nơi điện bệ,
Ông Quỳ, ông Long uy nghi, đầu mối chốn triều đình.
Tự thẹn mang áo bào đẹp đứng sau các ngài,
Nguyện dốc tài mọn làm hết chức vụ của mình.
Hoá thành thần chung 化城晨鐘
遠遠從僧寺，
鼕鼕落客篷。
潮生天地曉，
月白又江空。
Hoá thành thần chung
Viễn viễn tòng tăng tự,
Đông đông lạc khách bồng.
Triều sinh thiên địa hiểu,
Nguyệt bạch hựu giang không.
Dịch nghĩa
Xa xa từ ngôi chùa vọng lại,
Tiếng thưa thớt lọt vào thuyền khách.
Nước triều dâng lên, trời đất sáng dần,
Trăng sáng bạc và sóng mênh mông.
Hoàng giang dạ vũ 黃江夜雨
蓼浦三秋雨，
筠篷半夜聲。
孤燈明又滅，
湖海十年情。
Hoàng giang dạ vũ
Liệu phố tam thu vũ,
Quân bồng bán dạ thanh.
Cô đăng minh hựu diệt,
Hồ hải thập niên tình.
Dịch nghĩa
Mưa thu trên bến liễu,
Tiếng rơi xuống mui thuyền tre lúc nửa đêm.
Ánh đèn cô đơn khi tỏ khi mờ,
Nỗi lòng cảnh hồ hải mười năm qua.
Hồng Châu kiểm chính dĩ dư vận tác thuật hoài thi, kiến phục dụng kỳ vận tặng kỳ 1
萬姓嗷嗷待哺裘，
誰家金玉亞高丘？
人情艱險君方穀，
世路風濤我亦舟。
帝里客懷逢暮雨，
書房舊話念英遊。
西風刮夢傳邊信，
腸斷南壖四五州。
Hồng Châu kiểm chính dĩ dư vận tác thuật hoài thi, kiến phục dụng kỳ vận tặng kỳ 1
Vạn tính ngao ngao đãi bộ cầu.
Thuỳ gia kim ngọc á cao khâu!
Nhân tình gian hiểm, quân phương cốc,
Thế lộ phong đào, ngã diệc châu.
Đế lý, khách hoài, phùng mộ vũ,
Thư phòng, cựu thoại, niệm anh du.
Tây phong quát mộng truyền biên tín,
Tràng đoạn nam nhuyên tứ ngũ châu.
Dịch nghĩa
Muôn họ đang nhao nhác chờ miếng cơm manh áo,
Nhà ai đó vàng ngọc sánh nganh gò cao!
Anh đang là cái bánh xe lăn trong sự gian hiểm của tình người,
Tôi cũng như con thuyền trong cơn sóng gió của đường đời.
Tâm trạng làm khách ở quê vua gặp cơn mưa chiều.
Câu chuyện cũ ở phòng văn gợi nỗi nhớ những cuộc đi chơi hồi trẻ.
Gió tây đánh thức giấc mộng, truyền tin tức từ biên cương tới,
Đứt ruột về bốn năm châu mảnh dất phía nam.
Hồng Châu kiểm chính dĩ dư vận tác thuật hoài thi, kiến phục dụng kỳ vận tặng kỳ 2
謾曾一第詫鄉鄰，
誰道清風不療貧。
霜後菊花還酒客，
雪中梅意可詩人。
吟邊客舍雙蓬鬢，
夢裡天門八翼身。
城月浦雲相望處，
故人來地欲清春。
Hồng Châu kiểm chính dĩ dư vận tác thuật hoài thi, kiến phục dụng kỳ vận tặng kỳ 2
Mạn tằng nhất đệ sá hương lân,
Thuỳ đạo thanh phong bất liệu bần.
Sương hậu cúc hoa hoàn tửu khách,
Tuyết trung mai ý khả thi nhân.
Ngâm biên khách xá song bồng mấn,
Mộng lý thiên môn bát dực thân.
Thành nguyệt phố vân tương vọng xứ,
Cố nhân lai địa dục thanh xuân.
Dịch nghĩa
Đã từng thi đậu, nổi tiếng ở xóm làng,
Ai bảo phong độ thanh cao chẳng chữa được cái nghèo.
Sau sương hoa cúc trở về với khách rượu,
Tứ mai trong tuyết thích hợp với thi nhân.
Bên cuộc ngâm, hai mái tóc bơ phờ ở nơi quán khách,
Trong giấc mơ (thấy mình) là tấm thân tám cánh bay lên cửa trời.
Trăng thành, mây bến nơi ngóng trông nhau,
Nơi cố nhân đến sẽ là một mùa xuân trong sáng.
Hồng Châu phúc tiền vận, phục ký đáp chi 洪州復前韻，復寄答之
槐府西邊晚卜鄰，
翛然一室樂清貧。
床頭金劍酬知己，
枕畔黃梁夢故人。
湖海當年天下士，
風流此日省郎身。
客程歲暮寒砭骨，
最愛冰壼別樣春。
Hồng Châu phúc tiền vận, phục ký đáp chi
Hoè phủ tây biên vãn bốc lân,
Tiêu nhiên nhất thất lạc thanh bần.
Sàng đầu kim kiếm thù tri kỷ,
Chẩm bạn hoàng lương mộng cố nhân.
Hồ hải đương niên thiên hạ sĩ,
Phong lưu thử nhật sảnh lang thân.
Khách trình tuế mộ hàn biêm cốt,
Tối ái Băng Hồ biệt dạng xuân.
Dịch nghĩa
Muộn màng chọn chỗ ở về phía tây phủ hoè,
Một ngôi nhà thênh thênh, vui thú cảnh thanh bần.
Gươm vàng đầu giường báo đáp người tri kỷ,
Kê vàng bên gối mơ tưởng cố nhân.
Hồ hải nămm xưa là kẻ sĩ có danh trong thiên hạ,
Phong lưu ngày ấy là tấm thân làm quan ở sảnh.
Cuối năm trên con đường đất khách khí lạnh thấu xương,
Yêu nhất là vẻ xuân riêng của Băng Hồ.
Khách lộ 客路
生世那堪賤丈夫，
離襟忍帶淚痕枯。
日沉建嶺冥投館，
雪霽長州曙戒途。
天地未容斯道捨，
江山肯外此身孤。
明時倘效毫分補，
萬里寧辭我僕痡。
Khách lộ
Sinh thế na kham tiện trượng phu,
Ly khâm nhẫn đới lệ ngân khô.
Nhật trầm Kiến Lĩnh minh đầu quán,
Tuyết tễ Trường Châu thự giới đồ.
Thiên địa vị dung tư đạo xả,
Giang sơn khẳng ngoại thử thân cô.
Minh thời thảng hiệu hào phân bổ,
Vạn lý ninh từ ngã bộc phu.
Dịch nghĩa
Sống trên đời chịu sao được tiếng trượng phu hèn,
Vạt áo chia ly đành mang theo ngấn lệ khô.
Mặt trời lặn trên Kiến Lĩnh, nhá nhem tìm quán trọ,
Tuyết ráo đất Trường Châu, tảng sáng đậy dò đường.
Trời đất chưa nở để đạo này bị xoá bỏ,
Non sông cũng chưa bỏ ra rìa tấm thân cô đơn này.
Ví chăng có gắng gỏi báo đáp được mảy may nào cho đời thịnh,
Đường đi vạn dặm, dù thầy tớ mệt nhoài, đâu dám từ nan.
Khách xá 客舍
淺把鵝兒獨自斟，
羈縻動了鶴猿心。
花邊茅屋春長好，
柳外柴門客易尋。
半榻蕉風和午夢，
一簾梅雨助清吟。
是非不到閒窗椅，
睡起焚香撫素琴。
Khách xá
Thiển bả nga nhi độc tự châm,
Ky mi động liễu hạc viên tâm.
Hoa biên mao ốc xuân trường hảo,
Liễu ngoại sài môn khách dị tầm.
Bán tháp tiêu phong hoà ngọ mộng,
Nhất liêm mai vũ trợ thanh ngâm.
Thị phi bất đáo nhàn song kỷ,
Thuỵ khởi phần hương phủ tố cầm.
Dịch nghĩa
Nâng be đựng rượu ngan một mình rót uống,
Trong cảnh néo ràng, chạnh lòng vượn hạc.
Nhà tranh bên khóm hoa, xuân đẹp mãi,
Cửa sài ngoài cội liễu, khách dễ tìm.
Nửa giường gió chuối, giấc trưa êm đềm,
Một rèm mưa mai, hồn thơ gợi hứng.
Chuyện hay dở không đến ghế nhàn bên song,
Ngủ dậy, đốt hương vỗ chiếc đàn cũ.
Trên đây, chúng tôi đã dành tặng đến quý độc giả những trang thơ ấn tượng nhất của nhà thơ Nguyễn Phi Khanh. Hy vọng các bạn sẽ yêu thích và cảm nhận được những giá trị cao cả mà thi phẩm mang lại.