Hoàng Cầm tên thật là Bùi Tằng Việt, sinh ngày 22/2/1922 tại xã Phúc Tằng, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, quê gốc xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Năm 1940, ông đỗ tú tài toàn phần và bước vào nghề văn, dịch sách cho Tân dân xã của Vũ Đình Long. Từ đó, ông lấy bút danh là tên một vị thuốc đắng trong thuốc bắc: Hoàng Cầm. Ông sở hữu một kho tàng thơ đồ sộ và đặc sắc được đông đảo bạn đọc tìm kiếm.
Anh đi và em đi
Anh đi về phía không em
Em đi về phía dài thêm bão bùng
Anh đi sắp đến vô cùng
Em đi sắp đến cánh hồng đang rơi
Bảy mươi đứng phía ngoẹn cười
Tám mươi đứng khóc nẻo đời chưa khô
Trăm năm nhào quyện hư vô
Biết đâu em vẫn lửng lơ hát buồn.
Ánh mơ
Nhắn em tìm lại giấc mơ
Hỏi cây khô, gốc già nua giữa rừng
Diệu kỳ thổ nhưỡng mông lung
Mởn xanh lộc nõn ngây cùng như thơ
Đã xanh xanh suốt bốn mùa
Chẳng e băng tuyết chẳng ngờ nắng thiêu
Em nghe lắng một sông chiều
Giấc mơ linh hiển thương yêu nghìn trùng
Ánh sao sa
Ngôi sao lấp ló phương trời
Một tia bay lạc bỗng ngời một đêm
Vừa sa xa nhớ xa quên
Một giây tinh thể còn nguyên phận mình
Càng sa càng hoá anh linh
Nhẹ rơi giải đáp phương trình tối đen
Như trinh bạch nõn nà đêm
Như thon một cánh tay mềm nâng say
Tròn lăn hạt ngọc sum vầy
Sao xanh anh vớt đêm gầy đơm hoa
Bao giờ nói hết chuyện diêu bông
1
Dẫu anh biết Diêu Bông không có thực
Sao Diêu Bông cứ thức hồn em
Cứ sao băng mãi hồn đêm
Cứ trăng lên đậu cành mềm xuân quê
Cứ lơi áo cởi trưa hè
ngực trần vỗ yếm gọi về tuổi hoa
Cứ hương thiên lý đường xa
Cứ lưng chừng đợi ngọc ngà hồ ly
Cứ môi hôn yên chi chụm cánh
Dẫn anh về chuốt mảnh chiếu gon
Hương nhu xoải tóc lưng tròn
Cái đêm hôm ấy mắt mòn men tê
2
Diêu Bông gọi mãi không về
Cứ ngồi canh một giấc mê mặn nồng
Lá – em tuyệt sắc thành không
Toà sen toả rọi bênh bông kiếp ngườI
Gọi đôi dế hát đôi hồi
Nhớ con bướm trắng dập vùi mà thương
Chuyện điI ư? – Vạn nẻo đường
Cứ lang thang mãi biết phương nào về
Ùn ùn phố phố xe xe
Cứ trông lốc bụi cứ nghe thét gào
Chợt nhìn hẻm hẹp xi xao
Ai vui đã cất cánh vào hư vô
Ai buồn mà hát líu lo
Chớm say ai tỉnh đúng giờ hoá thân
3
Diêu bông biệt chẳng cần em tiễn
Cứ chập chờn ẩn hiện tháng năm
Sao – em trằn trọc nỗi nằm nằm
Một pho cẩm thạch ôm chằm trắng đêm
Xuân Hương gọi tên em mờ tỏ
Càng long đong phận nhỏ vành khuyên
Tầm cao thánh giá thánh hiền
Em doanh tay đứng lâu bền đợi anh
Khổng phu tử muốn thành em bé
Thả diều bay Kinh Lễ Kinh Thư
Hoãn vần thơ nhé Nguyễn Du
Nghe hồn trêu đá vọng phu ngút rừng
4
Diêu Bông – ang ánh chừng mệt mỏi
Hãy ngủ đằm bên gối An-na
Đôstô đắm đuối lời ca
Hồng nhung rung cánh phong ba dâng tình
Trăng văn tốc độ siêu hình
Đỉnh cao chịu gánh tội tình nhân gian
5
Diêu bông dẫu muôn vàn chuyện kể
Cũng không bằng con trẻ nghêu ngao
Rằng… xưa… ai biết vì sao
Lá gì lại gọi thế nào…
Diêu Bông…!
Bất ngờ
Bất ngờ say mía lên men
Quá nồng chẳng nhạt rau dền canh suông
Rồi em vấn vít anh thương
Yêu đi thẳng tắp đoạn đường quanh co
Cơn mưa ập xuống bất ngờ
Hỡi em! Úp mặt đồng hồ vào đâu
Thu đừng tạnh phía mưa ngâu
Quanh năm Chức Nữ gối đầu tay anh
Triền mưa gội bất ngờ xanh
Hỏi ngâu nối mấy sông thành đêm em
Bình yên
Anh ở ngoài mặt trận
Sừng sững đồi cao
Mắt rọi nền trời đặc khói
Máy bay giặc vo vo
Đem cái chết khổng lồ
Úp xuống đầu anh đang bốc lửa
Em ơi đừng sợ
Anh thu cái chết tới đây
Cho em sống trọn một ngày
Trời của em xanh màu bình yên
Chiều nay em nhé đừng quên
Ra ngõ ngoài hong tóc
Trời để em bay lên
Với tiếng em chợt khóc
Yêu em anh sống như mặt giời
Dù xác anh tàn rơi
Mặt giời còn chiếu mãi
Trong lòng người thứ hai
Sẽ yêu em ngày mai.
Bơ vơ
Đêm giao thừa ai đợi mưa qua
Từ Thức tìm đâu một mái nhà
Có phải chính em cầm gió bấc
Quất ngang sông Đuống buốt phù sa ?
Buồn có lý
Biết còn gì nói nữa
Em đã xa anh rồi
Đã xa về địa lý
Thì núi chôn biển vùi
Lại xa về giáo lý
Thép gang khuôn kiếp người
Thêm xa về tâm lý
Cách mặt lòng pha phôi
Ván thuyền dầu đã nát
Hàng đinh nhe răng cười
Biết còn gì nói nữa
Đời giông bão không nguôi
Chìm đâu chim cuối trời ?
Cắt cánh thời gian
Cắt cánh thời gian rụng xuống đây
Đọng môi em tấy vết răng say
Tháng năm trói chặt bằng tơ tóc
Đã quấn đời nhau trọn kiếp này
Xoay người định hướng
Đông Tây chẹn
Im phắc vầng dương. Đất đứng ngây
Sương lạnh mặt trời không muốn ngủ
Bên mình Vệ nữ gối đầu tay
Khoảnh khắc nào đâu cũng có nhau
Mặt trăng đâu biết mọc từ đâu
Đâu tròn đâu khuyết ta đâu biết
Gấu xám rình ăn cách một đầu
Khoá kín hồn nhau bằng nước mắt
Vòng tay bốn cánh xiết đêm thâu
Ngày im tháng lặng vòng mê ấy
Tuổi ngập dòng men
đứng bóng cầu.
Chị em xanh
Chị đi một chuyến chơi xanh cỏ
Quay bánh linh xa miết triệu vòng
Nhặt sợi vô cùng thêu áo gối
Mau về mừng cưới
(nhớ Em không?)
Đón Chị hồn chênh
lệch bóng đêm
Chân không dìu dặt cánh tay mềm
Tóc buông đổ thác về vô tận
Bát ngát mùa
đương độ tuổi Em
Vậy thì Em ngắt quãng tân hôn
Theo Chị lùa mưa đuổi nắng buồn
Hai đứa lung linh lơi yếm áo
Thuyền trăng dềnh sã cánh cô đơn
Chị vỡ pha lê. Bùn vấy tay
Hồn trong Em chuốc Chị chiều say
Là Em cưới Chị xanh thiêm thiếp
Sinh một đàn con
Mây trắng bay.
Chùa Phật Tích
Về Kinh Bắc phải đâu em nhắm mắt
Gài mảnh gương giàn thiên lí đợi tua rua
Chùa Phật Tích ruỗi trong màn lụa bạch
Tượng Quan Âm má ửng bồ quân
Chuông chiều cởi yếm
Chuông sớm đội khăn
Câu kinh tê tê mười ngón tay măng
Mõ đêm hè cuốc lội
Ao mưa dằng dịt lá trường sinh
Gió vào trăm cửa
Gió ra hồng da trinh nữ
Gió vào xanh quan lục
Gió ra vàng thớ mít
Ong bay vai áo tiểu thon mình
Trưa hè gẫy rắc cành hoa đại
Mái hậu cung bồ các tha rơm
Liếu điếu vỗ hoa xoan lả tả
Lụa sồng nén nghẹn búp thanh xuân
Tờ kinh đắp mặt ru bươm bướm
Chuối chín cây đổ gục đứt dây bìm.
Chút nghĩa cũ càng
Nhớ lại chuyện xưa
Có đôi trai gái
Luyện giọng từ năm cùng chín tuổi
Thấp cao cung xế cung hồ
Gắn nhe keo
Dài như sợi
tơ tằm
Ai chẻ được làm đôi ?
Bỗng đến tuổi hai mươi
Chị Tư lấy chồng xa phương trời
Nhớ giọng
người gầy như nhánh mai
Từ đó anh Năm không hát nữa
Riêng mắt anh mang tình một thuở
Long lanh tiếng nguyệt đêm trường
Rồi chị Tư tay bồng tay bế
Mỗi năm một lần về quê hương
Đến thăm anh Năm so giọng cũ
Hát hết tuần trăng không hết thương.
Chuyện trăm năm
Tặng Trịnh Công Sơn
Anh đứng đây là đâu
Em cười như lá mỏng
Khép cửa vào chiêm bao
Anh đứng đây là đâu
Em nói như gió nghẹn
Chiều nghiêng mây Thị Mầu
Anh đứng đây là đâu
Em nhìn như mưa trắng
Năm năm bay ngang đầu
Anh đứng đây là Em.
Có trai tơ
Em váy xòe xuân
Rắc hương đường tuổi trẻ
Ngọn cỏ cứa dài chân
Bước nõn bước ngây mơ
Em ngoái lại
chau mày
hỏi cỏ gì sắc thế?
Anh liền tra từ điển tình yêu
Thuở mê xưa
Và từ đấy…
Em nhớ hình nhớ sắc
Nhớ tên đời đời
Gọi nó:
cỏ trai tơ.
Cô gái giặt lụa
Ngoài hồ cô gái giặt lụa
Vỗ vào lưng đêm giăng
Nước lạnh chấm hai đầu vú
Kim chích ruột gan
Giận người bỏ ngãi tham vàng.
Người ấy đêm nay
Tiếng ngáy đè lên cuống họng
Đã tàn mất giọng
Đã cạn mất lời
Đã khép con mắt
Đã cuôi cuộc đời
Còn chúng chị đây còn hát mãi, em ơi!
Cô gái hái chè
Dù cô gái hái chè
Khuất dần trong lụa the
Có về cung chúa Trịnh
Tiếng hát không bêết đi võng đào
Tiếng hát nghiêng chào
bà chúa!
Lấp lánh trở về
Nằm trong hoa cỏ đồi quê
Đợi mùa xuân đến xôn xao
Tiếng hát bay xòe cánh én
Nhà nhà mở cửa đón chim vào
Hấp háy mắt bé loài vua chúa
Chẳng thể vời theo tiếng hát cao.
Cưới
Hôm nay làm lễ cưới
Mong mãi chưa đến chiều
Bài diễn văn mỹ miều
Mãi chưa sang đoạn cuối
Em đã van anh đừng đón đưa
Mặt bạn hôm nay nở trái mùa
Diễn văn cót két chân giường mới
Gậm hết tình yêu, hết ước mơ.
Dày vò
Giờ này em làm gì
Cứ hỏi mình luôn thế
Tình không mòn nửa li
Mà đau nghìn dặm xé
Em thầm thì yêu anh
Mà ruột gan buốt nhói
Em ở xa vô hình
Quờ tay đâu mà gọi
Sao nhớ em đến thế
Đến chết là cùng ư
Chết cách gì cũng nhẹ
Xót xa nào giống như.
Duyên kiếp
Hái một nụ thơm em
Là bước đầu biết khổ
Hái thêm lá em mở
Đau suốt đời ngẩn ngơ
Khi vẫn là hai bờ
Một dòng sông ngang trái.
Đêm liên hoan
Anh ơi! Đêm nay đầu người nhấp nhô như gợn sóng
Đang trào lên sức sống muôn đời
Niềm vui bát ngát trăng soi
Mảnh trăng úa máu chân trời Việt Nam
Đêm Liên Hoan! Trời ơi, đêm Liên Hoan!
Đầu người nhấp nhô như sóng bể ngang tàng
Ta muốn thét như vỡ toang lồng ngực
Vì say sưa tình thân thiết Việt Chính Đoàn
— Anh từ phương nào lại ?
— Tôi từ đất dấy lên
Anh có nghe ngọn thủy triều Đông Hải
Đang hờn ghen cùng thúc máu triền miên
Thúc máu không tên dội tràn bốn nẻo
Cỏ không gầy, cây không già, hoa không héo
Ngàn năm đất nước vững bền
— Anh từ phương nào lại ?
— Tôi từ đất dấy lên
Chúng ta cùng một mẹ hiền
Lúa thơm bầu sữa bông mềm áo tơ
Chúng ta chung một mối thù
Gươm tung uất hận đạn vù đắng cay
— Anh đi từ đâu đến đó ?
— Tôi đi giết giặc đây
Đêm nay gặp bạn cùng nhau chén
Máu giặc đang nồng ta phải say
Đây ruộng đồng Trung Nam
Kia núi rừng Việt Bắc
Cỏ cây đang căm hờn như vùng lên đuổi giặc
Tôi với anh gặp nhau trong ngày hội Liên Hoan
Tay bắt tay, mừng trên giải đất Việt Nam
— Gia đình anh ở đâu ?
— Mẹ hiền tôi đã khuất
Nhưng trước khi nhắm mắt
Mẹ mừng cho đàn con
Máu tôi mai sẽ chảy
Trôi phăng hết kiếp ngựa trâu
Xương tôi, tôi bắt nên cầu
Cho đàn con bước lên lầu Tự Do!
— Anh giết bao nhiêu giặc mà mắt anh long lanh ?
— Mời anh lên rừng xanh
Hỏi những cành lá biếc
Rừng âm u đang tưng bừng mở tiệc
Bằng thịt, xương và máu của quân thù
— Trong tiểu đội anh, những ai còn ai mất ?
— Không, không ai còn ai mất
Ai cũng chết mà thôi!
Kẻ trước người sau lao vào giặc
Giữ vững ngàn thu một giống nòi
Dù cho thịt nát xương phơi
Cái còn vĩnh viễn là người Việt Nam!
Đêm Liên Hoan, trời ôi, đêm Liên Hoan!
Đầu người nhấp nhô như sóng vỗ ngang tàng
Ta muốn thét cho vỡ toang lồng ngực
Vì say sưa tình thắm thiết Việt Chính Đoàn
Người bạn mến thương ơi!
Nắm chặt lấy tay tôi
— Kìa, sao anh lại khóc ?
— Tôi quá mừng anh đó thôi!
Lần thứ nhất trên đời
Tôi quay cuồng nhảy múa
Giặc kia ơi! Không bao giờ còn nữa
Ta đếm từng ngày
Ta trông từng phút, ta đợi từng giây
Lửa hờn nghi ngút chờ người đêm nay
Chờ người đến đây
Ta băm, ta giết!
Giặc kia phải chết
Núi đồng phơi thây
Anh đi hỏi núi
Anh về hỏi cây
Anh hỏi biển rộng
Anh hỏi sông dài
Anh hỏi ngô non
Anh hỏi lúa bé
Anh đi hỏi già, về nhà hỏi trẻ
Rằng ta là Việt Chính Đoàn
Đêm nay say tiệc liên hoan
Ngày mai xé xác moi gan quân thù !
Tiệc liên hoan lại tưng bừng hiển hiện
Giữa đoàn quân bách chiến
Đổ về thủ đô như nước vỡ bờ!
Từ mũi Cà Mau cho đến biên giới Lạng
Từ nắng sớm Sơn La cho đến mưa chiều Vạn Tượng!
Muôn đội đội hùng binh phất phới cờ bay
Đoàn quân bách chiến đi suốt đêm ngày
— Mẹ ơi! Con đã về đây!
Chị hiền từ tốn đưa tay đón mừng…
…Anh ơi! Anh tỉnh lại
Nước mắt tôi rưng rưng
Hình như tôi đã mơ màng
Phải rồi, anh Việt Chính Đoàn
Đêm nay say tiệc Liên Hoan
Ngày mai xé xác moi gan quân thù
Bao giờ thu lại tới thu
Liên Hoan bừng nở bốn mùa Non Sông!
Đêm tạm biệt
Đừng anh! Chớ động hờ chăn
Để yên em ngủ cơn trằn trọc thương
Sớm mai em đã lên đường
Đừng em! Rủ rỉ giọng buồn thuỷ chung
Mũi kim xuyên suốt tận cùng
Xuyên nghìn năm thấu tấc lòng được chăng
Đừng anh nhé! Đừng nói năng
Quá yêu nên ngủ giấc hằng đan thanh
Đời em lỡ nhịp song hành
Tại anh sóng sánh siêu hình Liêu Trai
Anh dìu em tới Thiên Thai
Sầu xanh hơn tóc, mộng dài hơn đêm
Dìu em dẫu tới cung thìêm
Thì em còn hát dưới thềm…
nhân gian
Đòi hồn
Thuở trước có hồn
tôi kết bạn
San đều mưa nắng
sẻ đều trăng
Gặp em chiếm hết tôi nhường hết
Còn vía bơ phờ hẫng tháng năm
Chợt tin em lạnh ngắt lấy chồng
Tôi đi đòi lại mảnh hồn trong
Thì em đã thác
Nhà tang tóc
Làm đúng lời trăn trối lâm chung
Là hồn tôi trót trao tình thuở ấy
Đã trải giường tang quấn chặt mình em
Thi thể lên da nhập hòa vải liệm
Sao bóc được mảnh hồn phủ kín khối oan khiên.
Trên đây, chúng tôi đã dành tặng đến các bạn những thi phẩm nổi tiếng của nhà thơ Hoàng Cầm. Ông nổi tiếng với vở kịch thơ Hận Nam Quan, Kiều Loan và các bài thơ Lá diêu bông, Bên kia sông Đuống. Bài thơ Bên kia sông Đuống được chọn vào giảng dạy trong giáo trình trung học phổ thông gắn bó với nhiều thế hệ bạn đọc. Mời các bạn đón xem phần 2 cùng những trang thơ mới đầy ấn tượng ngay sau đây.