Hoàng Cầm là một thi sĩ luôn đi tìm, khám phá những điều mới mẻ trong thơ ca bởi vậy ông luôn dành hết tâm huyết của mình để mài dũa những thi phẩm trước khi ra mắt của mình. Tập thơ kịch Kiều Loan là một tập thơ vang danh một thời đi cùng năm tháng được độc giả vô cùng mến mộ và ca tụng. Cùng nhau tiếp nối phần 4 qua bài viết này nhé các bạn.
Đoạn 7
Ngục quan:
Sao các ngươi vẫn cứ làm huyên náo?
Người què:
Tôi cười chuyện những ông vua lếu láo
sơn mãi cái ngai vàng mọt gậm của ông cha
Ngục quan:
Tôi xin ông đừng múa mép ba hoa
Đêm hôm nay tạm sang nằm ngục khác
Người què (ra vẻ ngớ ngẩn):
Thưa đại nhân, lại có người muốn thác
Sắp vào đây chiếm chỗ của Người Què?
Một vài hôm, tình tri kỷ đang se
Tôi lại ở một mình nghe chiêng trống
Tiễn người bạn xuống âm ti tìm mộng.
(Vẻ buồn rầu)
Ngục quan:
Cả hai người phải bỏ gian ngục này
Vì có quan Chưởng vệ sắp vào đây
Người què:
Chưởng vệ nào?
Ngục quan:
Chưởng vệ cấm binh, tướng quân họ Vũ!
Ông già:
Ngài sắp vào?
Người què (ngẫm nghĩ):
Lạ nhỉ?
Ngục quan:
Hai nhà ngươi
Sang bên kia nằm ngủ, đêm khuya rồi
Người què:
Vũ tướng quân lần mò trong đêm tối
Sắp vào đây? Vào thăm người có tội?
Hay ngài xem ngục thất có yên vui
Mạng nhện dăng có đẹp bốn tường vôi
Lũ sắp chết những ai cười, ai khóc?
Hay ngài xem có ai dùng gấm vóc
Biếu ngục quan cho nhẹ bớt cực hình?
Ngục quan:
Nhà ngươi đừng nói nhảm!
Người què:
Khắp kinh thành
Từ thánh thượng đến thằng dân ngu dốt
Người đứng đắn chỉ có tôi là một
và đại nhân sau nữa mới là hai
Ngục quan:
Vào trong kia!
Người què:
Tôi đoán chắc không sai
Quan Chưởng vệ vào đây thăm… sắc đẹp!
Ngục quan:
Này bác què, liệu hồn ! Đừng bép xép
Ngài vào đây căn vặn các tội nhân
Xem những ai theo giặc khắp xa gần
Người què:
Cái việc ấy ai nhờ ông tướng võ?
Ngục quan:
Chỗ thân tình… thôi thì tôi nói nhỏ:
Hai hình quan vừa chết lúc trưa nay
Ông già:
Vì sao?
Ngục quan:
Tôi không biết
Người què:
Thế càng hay
Một buổi sáng, hai hình quan cùng chết
Hay giời muốn cho triều đình tiêu diệt
Những ông nào hay chém giết bâng quơ
Để từ nay không có máu tế cờ
Chợ không xác, mặt thành không thủ cấp
Ngoài cửa ô, những đêm mây xuống thấp
Chẳng còn ai trông thấy quỷ không đầu
Đó là điềm bọn giặc sẽ theo nhau
về vui cảnh vợ con, chăm cấy lúa
Đó là điềm thái bình muôn vạn thuở
Phải không ngài?
Ngục quan:
Ai nghe được lời ông!
Mời bác Què và ông lão vào trong
Quan Chưởng vệ đến đây trong khoảnh khắc
Ông già:
Tôi bị tội đã đi theo quân giặc
Tưởng phải chờ đây để gặp tướng quân?
Ngục quan:
Nhiều tuổi rồi, cứ ngủ cho yên thân
Người què:
Thật lạ đời, chỉ hỏi riêng cô gái
Vũ tướng quân vào đây là chí phải!
Vì tội cô nàng… bất khả dung tha
Tội phanh thây, mà cái tội ấy là…
Nàng rất đẹp!
(cười lớn)
Ngục quan:
Lại sắp ầm câu chuyện!
Cái roi sắt đừng để tôi dùng đến
Vào trong kia!
(Người Què và Ông Già bị đẩy vào trong.
Ngục quan dọn dẹp)
Tiếng Kiều Loan (bên trong):
Mong đợi tình yêu mấy vạn ngày
Sao bằng ta đợi chết đêm nay?
Khuya rồi, tiếng hát ai nghe đó
Cười hộ người điên cuộc đổi thay…!
Ngục quan:
Sắp chết rồi mà thơ vẫn còn hay
(Tiếng Người Què bên trong)
Người què:
Khuya rồi ta ngủ cho ngon giấc
Ai sống mà thay với đổi thay ?
(Ngục quan dọn dẹp xong đi ra. S
ân khấu tối mịt, diễn tả một khoảng thời gian trôi qua.
Tiếng kẻng nặng nề. Vũ tướng quân vào trong gian ngục đem theo hình cụ.
Ngục quan chắp tay theo sau)
Đoạn 8
Vũ tướng quân:
Tội nhân đâu?
Ngục quan:
Dạ, bẩm lệnh tướng quân
Ngài xét hỏi ông già hay cô gái?
Vũ tướng quân:
Hai tội nhân cần tra hỏi tỏ tường
Nhưng nửa đêm ta đã phải lên đường
Dẫn cô gái ra đây, ta hỏi trước
(Quản ngục đi vài bước. Vũ tướng quân gọi lại)[/]
Này quản ngục, còn tội nhân nào khác
Ngoài cô ta và ông lão trong này?
Ngục quan:
Có Người Què bị tội ba năm nay chưa phải chết
Vũ tướng quân:
Mà giam cùng một chỗ?
Ngục Quan:
Vâng!
Vũ tướng quân:
Hai phạm nhân tử tù không phải nhỏ
Ai đem giam cùng với bọn tù thường?
Ngục quan:
Thưa tướng quân, người có tội bốn phương
Đổ cả đến kinh thành như nêm cối
Chưa chém hết nên ngục tù chật chội
Đang xây thêm mười lớp ở Tây môn
Giam ông già và cô gái ở đây hơn
Vì đường lối quanh co và khuất khúc
Dù tội nhân có rắp tâm vượt ngục
Cũng không sao thoát khỏi sáu lầu canh
Và mỗi lầu có hai chục cấm binh
Vũ tướng quân:
Việc xét hỏi tội nhân trong ngục thất
Rất hệ trọng. Phải giữ tròn bí mật
Vì tuy đem nhiều hình cụ ghê hồn
Ta cũng cần phủ dụ rất ôn tồn
Để tội nhân cung khai cho hết lẽ
Ta xét hỏi có nhiều điều cặn kẽ
Việc đầu tiên là giải tán quân canh
Ngươi truyền cho đoàn binh sĩ phòng thành
phải yên chỗ và cấm không trò chuyện
Còn Người Què mà ngươi vừa nói đến
Phải điệu đi lập tức khỏi nơi này.
Ngục quan:
Vâng hạ quan vừa đuổi hắn đi ngay
Hắn đã ngủ
Vũ tướng quân:
Phải điệu đi nơi khác!
Ngục quan:
Hắn ngủ say, vả lại, thưa tướng quân
Người Què đây không phải đứa ngu đần
Nếu đưa hắn sang một nhà ngục khác
Hạ quan sợ lũ tù nhân xao xác
Vì Người Què thích tán chuyện chúa vua…
Vũ tướng quân:
Nhìn lại xem hắn ngủ đã say chưa?
Ngục quan (nhìn sang bên cạnh, một lát):
Hắn đã ngủ, cả lão già cũng ngủ
Rất ngon lành như người vô tư lự
Vũ tướng quân:
Tạm được rồi, đưa cô gái ra đây
Rồi nhà ngươi lập tức tránh đi ngay
(Ngục quan dẫn Kiều Loan đến, rồi vái chào Vũ tướng quân
đi sang gian ngục bên cạnh. Một lát).
Đoạn 9
Kiều loan:
Kìa, ông tướng! Sao không đi dẹp giặc
Lại vào đây thăm hỏi một người điên?
Vũ tướng quân (se sẽ gọi):
Kiều Loan…!
Kiều Loan:
Nàng Kiều Loan giờ đã mất
Đừng gọi tên! Lòng tôi đau như cắt
Dưới lớp đất đen này, ông cúi nghe xem:
Vua Quang Trung còn thét mắng ngày đêm
Vũ tướng quân:
Em Kiều Loan! Dù tôi có lỗi nguyền
Non nước đã thanh bình trong gió mới
Kiều Loan:
Tôi không biết, tôi là người có tội
Xin tướng quân đem hình cụ vào đây
Tôi xin chờ máu chảy xuống bàn tay.
Vũ tướng quân:
Mười năm qua, lòng tôi, ai biết rõ
Ngày biệt ly, nàng ân cần khuyên nhủ:
Chàng cố xây hạnh phúc cho mọi người
Bằng chiến công oanh liệt bốn phương giời
Nàng sẽ hỏi: vì sao khi hoạn nạn
Tôi không theo nhà Tây Sơn Nguyễn Quang Toản?
Tôi trả lời: Quang Toản mất lòng dân
Vì triều cương đổ nát bởi gian thần.
Kiều Loan:
Phải, những kẻ nào cầu phú quý vinh thân
Thường phù thịnh, ai phù suy!
Vũ tướng quân:
Phu nhân chưa hiểu…
Kiều Loan:
Hừ, lưỡi không xương nhiều đường lắt léo!
Ông nhớ xem, lúc nghèo đói nuôi nhau
Vua Quang Trung như nắng rọi trên đầu
Đánh tan quân cướp nước mặt ngựa đầu trâu
Rồi xây dựng cho đời dân sung sướng
Có vườn ruộng, có cửa nhà yên ấm
Thì ông nói: Vua Quang Trung giỏi lắm!
Cho đến khi Quang Toản mới lên ngôi
Ở miền Nam, chúa Nguyễn mạnh lên rồi
Thì ông nói : Triều Tây Sơn đổ nát
Nói hay quá, con thò lò sáu mặt
Điên đảo quay cuồng cũng chẳng bằng ông…!
Vũ tướng quân:
Lẽ sống còn phải tuỳ cơ xử thế
Phu nhân trách tôi, tôi chẳng bận lòng
Nếu ngày trước tôi về triều ngụy đế
Thì nội loạn trôi dài bao huyết lệ?
Là anh hùng không phải để giết nhau
Đem tài năng khơi máu, rắc oan sầu
Là anh hùng không mưu quyền cướp lợi
Xây sự nghiệp trên thi hài đồng loại.
Kiều Loan:
Hừ, “không giết nhau, không mưu quyền cướp lợi ”
Ngài làm ngược với những điều ngài nói
Miệng nhân từ, lòng độc ác gian hùng!
Vũ tướng quân:
Mười năm qua, khói lửa kín non sông
Đến ngày nay tổ quốc rực xuân hồng
Mười năm qua, lòng tôi, nàng chưa rõ
Kiều Loan:
Mười năm qua, còn một đêm nay nữa
Tôi nằm đây đợi chết rất bình yên
Tôi hát mừng non nước xoá ưu phiền
Xin tướng quân để tôi yên giấc ngủ
(Quay đi)
Vũ tướng quân (níu lại):
Kiều Loan ơi! Vì sao nàng lại nỡ…
Kiều Loan:
Lòng tôi bạc đen, đừng nhắc chuyện ngày xưa
Vũ tướng quân:
Tôi không quên ngàn dương liễu đương tơ
Mái nhà trắng bên vườn mai nở tuyết
Tôi không quên những ngày xưa diễm tuyệt
Sống bình yên trong giấc mộng say nồng
Kiều Loan (thét lên):
Chàng không quên vò xé một tấm lòng!
Đừng nói nữa! Tôi van chàng lần cuối!
Mai tôi chết, trước khi chàng đánh đuổi
Lũ tàn quân sang rừng núi biên cương!
Trước khi vua Quang Toản nặng đau thương
Chui vào cũi để trôi về đất chết
Trước khi chàng, vị anh hùng lẫm liệt
Tàn sát bao tướng sĩ của Tây triều
Và trước khi… Ôi! Đau đớn bao nhiêu
Những ruộng tốt, vườn tươi, hoa thơm quả ngọt
Vun xới mười năm bỗng dưng mất hút
Vào tay quân hùm sói của Gia Long!
Vũ tướng quân:
Thề với phu nhân: Từ lúc cầm quân
Bảy năm giời, tôi chỉ giữ lòng nhân
Kiều Loan (chua chát):
Vâng, tôi biết… năm nghìn quân bại trận
Ở Phú Xuân theo nhau mà tự tận
Bằng con dao rất sắc của chồng tôi
Trăm tướng tài vui vẻ xuống sông chơi
Bằng cũi lớn của tướng quân đem biếu
Vũ tướng quân:
Lệnh chúa thượng ban ra, tôi đành phải chịu
Kiều loan:
Đức thiếu quân khờ dại mất kinh đô
Chạy lên rừng còn có kẻ theo dò
Vì ai lấy được đầu Nguyễn Quang Toản
Tướng quân thưởng bạc vàng năm trăm lạng
Bùi Thị Xuân, vị nữ tướng anh hùng
Ai tẩm dầu làm đuốc rọi hoàng cung?
Ai quật mộ vua Quang Trung
Thiêu hài cốt ra tro, nhồi thuốc súng
Bắn ra ngoài biển Đông?
Ai thắt cổ bà Ngọc Hân, Tây cung hoàng hậu?
Mấy hoàng tử còn thơ ai dìm trong vũng máu?
Ai? Ai bạo tàn? Nguyễn ánh hay tướng quân?
Ai khua môi khoe mãi lòng nhân?
Ai là giặc ? Tướng quân hay Nguyễn ánh?
Vũ tướng quân:
Không phải thế, tôi một lòng vì nước
Dù Nam triều, Tây nguỵ có làm chi
Miễn làm sao thiên hạ hết loạn ly
Đức kim thượng là một vì thánh đế
Lúc giao tranh phải giữ phần thắng thế
nên không sao tránh thoát cuộc tương tàn
Thề với phu nhân: danh vọng tôi không ham
Đã nhất quyết từ khi làm võ tướng
Dẹp hết loạn cho muôn dân sung sướng
Rồi về quê hương, bên một vườn mai
Nghe chim ca gió hát thoảng bên tai
Say ân ái trong niềm vui vĩ đại
Ta yêu nhau hết những ngày còn lại.
Kiều Loan (thở dài):
Chuyện đã qua nhắc lại có vui gì
Tướng quân vào ngục tối để làm chi?
Vũ tướng quân:
Để đưa nàng ra ngoài trời xanh biếc
Kiều Loan ơi, trong mười năm cách biệt
Tôi vẫn ôm tình cũ nặng bên lòng
Kiều Loan (lạnh nhạt):
Thưa tướng quân, tôi là gái mất chồng
Mai được chết tôi vô cùng thoả nguyện
Vũ tướng quân:
Nàng biết đâu: Trong mưa ngàn bão biển
Bao năm ròng tôi sống vắng yêu thương
Có những chiều tưởng nhớ đến quê hương
Tôi khổ sở …
Kiều Loan (cười):
Vợ vua sinh gái đẹp
Đường vào tận thâm cung nào có hẹp?
Vũ tướng quân:
Kiều Loan ơi!… xin nhớ lại tình xưa
Tin lòng tôi toàn vẹn đến bây giờ…
Kiều Loan:
Vâng, tôi tin, quá tin nên phải chết
Sao tướng quân không cắn môi nhất quyết
Phóng lưỡi gươm đâm thẳng trúng xuyên tâm
Người vợ xưa ngu dại trót thương nhầm?
(Nàng nức nở, nhà ngục yên lặng)
Vũ tướng quân:
Một lát nữa, ông Hiệu uý cấm phòng quân
Theo lệnh tôi vào đón rước phu nhân…
Kiều Loan:
Thế cũng được. Vậy sau khi thoát chết
Tôi theo ai để giữ tròn khí tiết?
Hay là theo chúa Nguyễn lập công danh?
Vũ tướng quân:
Nửa đêm nay hàng mấy vạn hùng binh
Sẽ theo tôi lên đường đi phạt Bắc
Nàng về quê, chờ dẹp yên quân giặc
Tôi hồi hương nối lại giấc mơ hoa…
Kiều Loan:
Vâng, thưa ông tôi sẽ đợi đến già
Vì khắp nước không bao giờ tàn khói lửa
Khi chúa Nguyễn còn là tên bạo chúa
Khi tướng quân còn tiến chức thăng quan
Còn sưu thuế cao, còn tù ngục, còn chết oan
Dân bốn cõi còn nổi lên như gió
quét sạch Nguyễn triều! Tôi e rằng lúc đó
tướng quân không còn đầu đội mũ về quê.
Vũ tướng quân:
Phu nhân đừng lo. Tôi giữ lời thề
Với chúa Nguyễn : dẹp cho bằng hết loạn!
Cũng chẳng bao lâu, chóng chầy năm bảy tháng
Là sóng lặng gió yên. Mũ bạch phượng chói loà
Đầu còn đây, tôi trở lại quê nhà
Kiều Loan (cười chua chát):
Không! Tôi không về! Tôi muốn xông pha
Ngoài mặt trận, để chém đầu ngụy đế
Đoàn hào kiệt xưa lừng danh bốn bể
Nay già nua rầu rãi chốn biên thuỳ
Là kẻ thù: tôi cũng phải giết đi!
Tôi lại điên! Lại rong đường hát nhảm!
Máu nhuộm tóc, tôi cười lên thê thảm
Tôi hát rằng: ta muốn xé giời xanh
Cầm dao chọc thủng mắt xanh
Đỡ nhìn mưa bão tan tành nước non
Vũ tướng quân:
Tôi nhắc lại : tôi một lòng vì nước
Ôm làm chi cái vinh quang ngày trước
Khi lê dân còn quằn quại một phương trời
Nàng cố tình không hiểu tấm lòng tôi!
Kiều Loan:
Tôi không hiểu
(Tiếng trống cầm canh)
Vũ tướng quân:
Đã sắp sang giờ Hợi
Nàng phải theo…
Kiều loan:
Theo chàng ra biên giới?
Vũ tướng quân:
Nàng trở lại cố hương…
Kiều Loan:
Chàng phải có lời thề…!
Vũ tướng quân:
Phu nhân đòi gì, tôi cũng vui lòng nghe.
Kiều Loan:
Chàng phải thề : giảng hoà cùng thiếu đế!
Vũ tướng quân (cau mày):
Ta nên hiểu cuộc xoay chiều thời thế
Nhà Tây Sơn thế tất phải suy vong
Mới có nền bình trị khắp non sông
Tôi xin thề: sẽ dùng tài, dùng sức
Tâu với Chúa công, mở lòng nhân đức
Dụ ông vua trẻ tuổi kia ra hàng
Cho thiếu qu
Đoạn 11
(Người Què ló đầu ra, rồi bò ra hẳn.
Ông Già bò ra sau. Người Què nghiêng đầu nhìn sang bên cạnh, bỗng ôm bụng cười lăn lộn)
Người què:
Giờ mới biết là vợ ông đại tướng
Nửa đêm nay lại bắt đầu sung sướng!
(Cười)[/]
Ông già:
Lại sắp có ông Hiệu uý vào đây
đưa người điên ra khỏi gian ngục này.
Người què:
Đã đến lúc sinh ra nhiều việc biến
Nhan sắc ấy sẽ tha hồ vẽ chuyện
Các vị tướng quân mà vướng sắc khuynh thành
thì tôi e… đổ sụp mất trời xanh!
Ông già:
Hừ, nó quên phăng ông thầy học cũ
Không nhắc nhở một lời! Quân vô đạo bất nhân!
Chữ nghĩa giả thầy, vợ to hơn bố
Người què:
Tôi hỏi rằng: Lão trượng lúc đương xuân
Đã lần nào say đắm một giai nhân?
Ông già:
Suốt đời lão không vương tình mềm yếu
Người què:
Ồ, thảo nào, cụ vẫn còn chưa hiểu
Sức chìm non, cạn bể của đàn bà
Cô ả này xem sắc đẹp yêu ma
Tôi đủ biết: thuộc về loài đại ác!
Mắt sắc như gươm, mi dài như mác
Tôi chợt nghe giọng nói đã rùng mình
Nhan sắc này bằng mấy vạn hùng binh?
Để người ấy đi đôi cùng danh tướng
Thì trời đất sẽ ra sao? Thưa lão trượng?
Ông già:[b/]
Hắn ra Bắc Hà… mã đáo thành công.
Người què:
Cụ nhầm rồi, thì giặc lại như ong
Vì sắc đẹp bắt gươm quay mũi lại!
Thì hai bên đã biết ai thắng bại?
Giang sơn này lại sông máu núi xương
Lại bồng bế nhau nghìn vạn nẻo đường
Lại đói rét lầm than chúi đầu gãy cổ
Ông già:
Túc hạ quá lo xa
Người què:
Cuộc phân chia lại diễn ra lần nữa
Nơi kinh thành chưa khỏi vết thương xưa
Tôi lại đứng đây xem một ván cờ
Kẻ sắp được bỗng lâm vào nước hết!
Tôi lại đứng đây xem người chém giết,
Cười thế gian rằng dại rằng khôn
Tôi lại đứng đây nghe giọng ghê hồn
Từ cái miệng anh đào rung đất nước!
(Mắt đăm đăm suy tính một việc gì ghê gớm)
Thưa lão trượng, tấm lòng yêu tổ quốc
Của Người Què, cụ có thấu cho không?
Ông già:
Lão hiểu rồi…
Người què:
Phiền lão trượng vào trong
Xem cô ả có say sưa giấc điệp?
(Ông già làm theo, rồi trở ra)
Ông già:
Ngủ say lắm…
Người què:
… Ngày mai cụ phải chết!
Cụ mất đầu…
Ông già:
Lão chết rất bình yên
Người què:
Còn cô ta?
Ông già:
Rồi hưởng thú đoàn viên
Với chồng cũ trong những ngày còn lại
Người què:
Không thể được!
Tôi hiến cụ cách từ trần êm ái
Ông già:
Mảnh thân già tùng xẻo cũng không đau
Vì không còn nghĩa lớn đội trên đầu
Đầu có rụng, âu cũng là thoát nợ
Người què:
Từ lúc ra đời, đầu liền với cổ
Không lẽ gì lại để cái đầu rơi
Xuống âm ty, bố mẹ hỏi: đâu rồi?
Tao sinh ra mày có cái đầu to lắm!
Mất đâu rồi? – Cụ biết trả lời sao?
Chúa Nguyễn ngoài kia mài sắc lưỡi đao
Tôi hiến cụ cách từ trần êm ái
(Ghé sát tai cụ già nói nhỏ)
Ông già (nhè nhẹ lắc đầu)
Sao đành tâm!
Người què:
Không, cụ phải làm ngay
Chậm một khắc e đảo điên thời cục
(Móc thắt lưng, lấy ra một gói giấy đỏ)
Cách ba năm, có một viên quản ngục
Bán cho tôi một vị thuốc dưỡng nhàn
Chờ khi nào nổi bệnh chán trần gian
Pha vào nước, uống một liều sẽ khỏi
Ngần ấy ngày đã vui cùng bóng tối
Vẫn thèm trông thế sự đổi thay màu
Nên thuốc này chưa đụng đến lòng đau
Êm ái lắm, ngọt như lời ân ái
Thơm như sữa mẹ hiền ngày bé dại
Vừa uống xong thoắt đã biến trời tiên
Hồn phiêu diêu trong hương sắc u huyền
(Chìa gói thuốc cho Ông Già và
Chỉ vào bình nước ở xó tường)
Đã đến lúc vị thuốc này đắc dụng
Chỉ nó chữa được nan y bách chứng
Riêng đêm nay nó trị bệnh loạn ly
Thuốc “thái bình” thưa lão trượng
Ông già (cầm gói thuốc suy nghĩ.
Xa xa có tiếng khánh dồn dập lẫn tiếng trống)
Người què:[/bư Vũ tướng quân sắp đến, pha thuốc đi! Mời cô gái uống một liều bất tử [i](Ông già còn dùng dằng. Tiếng trống gần lại)[/i]
Liều thuốc này chữa mười người cũng đủ
Cụ đừng lo không thoát nợ trần gian
(Một lát im lặng)
Giờ đã đến, cụ liệu đường tự xử
Và đưa hồn liệt nữ lên giời xanh
Trong ngục này, tôi ở lại một mình
Chúc nhị vị siêu sinh về cõi Phật.
(Tiếng trống đổ hồi. Bị thôi miên vì giọng nói mãnh liệt của
Người Què, Ông Già đổ cả gói thuốc vào bình nước,
nhưng lão vẫn ngập ngừng, đứng nhìn Người Què. Kiều Loan ra)
Đoạn 12
Kiều Loan (tươi cười):
Tôi vừa thoảng giấc mơ êm ái nhất
Cùng người xưa lơ lửng xứ hoa hương
Nghìn tiên chấp chới y thường
Vợ chồng phiêu lãng trên đường giăng xanh
Chợt tỉnh dậy môi se và miệng đắng
Đầu nóng ran như một người cảm nắng
Mà trong tâm như đốt lửa bừng bừng…
Quản ngục ơi! Tôi khát nước vô cùng!
Người què:
Có nước lã, mời cô nương tạm uống
Kiều Loan (cười nụ):
Vâng, tôi biết, nước của trời mưa xuống
Cho tôi nguôi cơn sốt cháy buồng gan.
(Người Què ra hiệu, Ông Già bưng bình nước
đến trước mặt Kiều Loan)
Ông già:
Mời cô nương!
Kiều Loan:
Xin cảm tạ muôn vàn!
(Bưng bình nước)[/iư Tôi với cụ chẳng may cùng bị bắt Một chiều qua đã cùng đem nước mắt khóc hão huyền cái chết của người xưa Thì hôm nay có một bát nước mưa Xin chia sẻ… [i](Tiếng trống vẫn dồn dập)
Ông già:
Vâng, lão xin uống trước
Chứ đợi lưỡi gươm Nguyễn ánh… nhục vô cùng
Kiều Loan:
Đừng uống cạn!
Người què:
Chỉ một hớp là xong
Bình nước ấy đủ mười người mát mẻ
Ông già (uống xong, lảo đảo):
Lão không say! Lão theo hầu tiên đế
Uống hớp nước này lão đến hoàng cung
Ngậm oán hờn, nhổ xuống mặt Gia Long!
(Ngã chúi vào một xó, nằm chết như người ngủ)
Kiều Loan:
Người thứ hai uống nước mưa mát ruột
Là ai nhỉ?
Người què:
Là cô nương và chỉ có cô nương!
Kiều Loan (cười nhạt):
Tôi vào đây, chân còn vướng bụi đường
Chưa đáng mặt uống một liều bất tử
(Dằn giọng)
Người thứ hai là ông!
Người què (không ngờ)
Ô liệt nữ!
Nói lạ lùng thay!
Kiều Loan:
Tôi nói lẽ thường thôi
Vì thuốc độc này ông muốn giết tôi
Hai chúng ta thù gì nhau không nhỉ?
Ông nếm trước đi!
Người què (lạnh lùng):
Không gan cháy ruột sôi
Không lo phiền, không thất vọng chán đời
Có việc gì phải uống!
Kiều Loan:
Hừ, ba năm tù ngục
Đã mài mòn chí lớn, ông đã quên
Những ngày xưa theo Quang Trung dẹp giặc
Ăn cơm hẩm của Gia Long, ông đã hoá đê hèn
Đã bị bắt chỉ có hai đường thoát
Một là mắng kẻ thù rồi tự sát
Hai : trốn ra theo sự nghiệp lâu dài
Chứ như ông ! vào ngục để yên ngồi
Giương mắt ếch nhìn Gia Long thắng trận!
Triết lý yếu hèn, tâm tư ngớ ngẩn
Thì dù không gan cháy ruột sôi
Cũng nên dùng hớp nước này thôi!
Người què:
Nghĩ xem đã…!
Kiều Loan:
Trống xuất quân gần lắm!
Đánh trận này Gia Long không thể thắng
Ta thắng Gia Long ngay giữa ngục này
Ông là người vô dụng, uống đi ngay!
Người què:
Cô nương nói dễ lọt tai đấy chắc?
Kiều Loan (rút đoản kiếm giấu trong ngực áo, giơ lên):
Ta có thanh gươm sắc
Sẽ giúp ông thoát trần gian tức khắc!
Người què (bị bất ngờ):
Ừ mà cô nương bàn tính cũng kỹ càng
Trong ngục tù mà ăn nói nghênh ngang
Cũng vô ích. – Trốn ra thì chẳng được!
Một chân què có ai dìu từng bước
Mà đuổi theo chí lớn của ngày xưa?
Gươm sắc của cô nương tôi chẳng chối từ
Gươm lạnh lắm…! Uống nước này ấm bụng…
(Bưng bình nước uống)
Sáng sớm mai nếu cô nương còn sống
Tôi gửi lời vĩnh biệt Vũ tướng quân
Vĩnh biệt chúa vua, vĩnh biệt quyền thần
Không vĩnh biệt những người dân trung hậu
Hồn ta đây sẽ nhập vào trong máu,
Trong mắt sáng đời sau, hồn sẽ mở to
Để nhìn xem ai xấu, tốt, hiền, ngu?
Kiều Loan:
Vào trong kia mà nhắm mắt, phàm phu!
Người què (lảo đảo đi sang gian ngục bên cạnh cười to)
Kẻ phàm phu cũng chỉ là giấc mộng!
Chào cô nương!… (tiếng trống lại dồn dập)
Đoạn 13
(Một lát Vũ tướng quân vào gọi to)
Vũ tướng quân:
Kiều Loan ơi có nghe chăng tiếng trống
đã xa rồi, quân sĩ đã lên đường
Đi ngay thôi, mau trở lại quê hương!
Kiều Loan:
Kìa, thiếp tưởng sẽ có ông Hiệu úy
Đưa thiếp đi cho đỡ vướng chân chàng?
Vũ tướng quân:
Quan Hiệu uý… Chao ôi!…
Kiều Loan:
Cũng chết rồi chăng?
Vũ tướng quân:
Sao nàng biết?
Kiều loan:
Tâm linh tôi đoán thế
Dưới triều Gia Long, người có nghĩa có tình
Đều chết thảm thương, đều chịu cực hình
Đều mang tiếng loạn thần và tặc tử!
Vũ tướng quân:
Nàng đoán không sai, chao ôi, Hiệu uý
Vì bênh vực phu nhân ngay giữa công đường
Việc đến tai chúa thượng… đấng chí tôn
Đã hạ chỉ chém đầu ngay trước bệ
Lúc giờ tuất vừa qua!…
Kiều Loan:
Gia Long nhân đức nhỉ!
Thế còn chàng? – Chàng xót thương Hiệu uý
Hay đồng tình với Chúa giết quan hầu?
Vũ tướng quân:
Thôi, chuyện triều đình ta sẽ nói sau
Trống giục giã, lên đường ngay kẻo muộn
Kiều loan (khóc đau đớn):
Quan Hiệu uý… tuổi xuân còn mơn mởn
Đã chết rồi… đã chết vì thương tôi!
Vũ tướng quân:
Đức vua ta nhân đức với muôn người
Nhưng phải chém những kẻ nào có lỗi
Những gian thần!
Kiều Loan:
Thương một người vô tội
Là mang tiếng gian thần! chàng đấy thì sao?
Chàng thương xót tôi, liệu có mất đầu?
Giữ được đầu, có được phép thương nhau?
Có được phép nhớ tình xưa, nghĩa cũ?
Còn vợ hiền, liệu có còn áo mũ?
Mất cân đai, tình có vẹn tròn không?
Chàng nói ngay đi, cho thiếp yên lòng
Vũ tướng quân:
Ta là cánh tay trung thành của Chúa thượng
Dù thương nàng, ta còn mang nghĩa lớn
Diệt Tây Sơn.
Kiều Loan (nghiến răng):
Trời ơi! Nghĩa lớn!
(Bên ngoài, tiếng trống giục, tiếng hò reo vang dậy
Ngục quan hấp tấp chạy vào, run rẩy cúi đầu).
Đoạn cuối cùng
Ngục quan:
Bẩm… tướng quân!…
Vũ tướng quân:
Việc gì đó? Ngục quan?
Ngục quan (hổn hển):
Nguy lắm rồi… đấy… tiếng thét ầm vang
Mấy nghìn dân kinh kỳ đang nổi loạn
Vũ tướng quân:
Ai nổi loạn?
Ngục quan:
Họ có bọn Tây Sơn dũng cảm cầm đầu
Họ đòi mở cửa tù, đòi giảm thuế
Đòi chém các quan… Tiếng trống giục mau…
Có thánh chỉ triệu Ngài ra đánh dẹp
Vũ tướng quân:
Dân nổi loạn…? – Làm gì, quân tôm tép!
Cho ngươi lui. Ta phụng mệnh, sẽ ra ngay.
(Ngục quan vái chào đi ra. Vũ tướng quân
tiến nhanh lại cầm tay Kiều Loan)
Vũ tướng quân:
Dân nổi loạn rồi, tôi phải ra tay
Dẹp bằng hết. Phu nhân cầm vạt áo
Theo tôi đi.
Kiều Loan (co tay lại):
Dân nổi lên như bão
Vì Nguyễn triều đi ngược lại lòng dân
Chàng nghe tôi, đừng ra lệnh xuất quân
Đừng chém giết những người dân vô tội!
Vũ tướng quân:
Đó là giặc ! Nàng biết đâu dám nói?
Ta là cánh tay trung liệt của triều đình
Phải dẹp bằng tan quân phiến loạn kinh thành
Theo ta đi, nhanh lên! (định đi)
Kiều Loan (quắc mắt thét to):
Đứng lại!
Cánh tay Nguyễn triều, cánh tay quỷ quái!
Thật hết rồi!
(Nhanh như cắt, Kiều Loan phóng gươm đâm giữa ngực
Vũ tướng quân. Vũ thét lên và ngã xuống)
Vũ tướng quân:
A! Kiều Loan! Ai ngờ!…
Kiều Loan:
Tên Kiều Loan giờ mới đáng gọi to
Mà nhắm mắt!
Vũ tướng quân (gượng dậy):
Kiều Loan… nàng giết tôi…
Máu này phun ngục tối
Dòng máu mười năm trăm sông nghìn núi
Dòng máu xưa nàng âu yếm chăm nuôi
Tôi đã phụ nàng! Trời ơi! ánh lửa
Trống giục ngoài kia. – Nhà ngục mở
Ngày mai trời sáng lối quê hương
Nàng có về không? – Xin lượng thứ!
Đời tôi còn có chút tình thương?
(Ngã xuống, cố ngóc đầu lên, yếu ớt. Trong khi đó
Kiều Loan trừng mắt nhìn bàn tay mình, rồi đi men nhà ngục.
Nàng ôm ngực chồng, xoè tay như muốn bịt kín vết thương đang ứa máu)
Vũ tướng quân:
Thôi, nàng ở lại! Xin đừng kể
Câu chuyện đôi ta ở dọc đường
Tôi chỉ xin nàng hai giọt lệ
Cài trên lá cỏ… phía quê hương…
(Vũ tướng quân nhắm mắt, Kiều Loan bỗng khóc oà,
vừa khóc vừa vuốt mắt cho chồng. Tiếng trống ,
tiếng reo hò càng mạnh. Một lát Kiều Loan đứng dậy,
cầm bình thuốc độc, nâng lên miệng uống hết.
Nàng bỗng trợn mắt sáng rực, the thé một chuỗi cười ghê rợn,
bước đi chuệnh choạng, giọng lúc đầu còn vang dội,
sau yếu dần, yếu dần)
Ô này xanh biếc cõi âm
Chàng đi nghìn dặm, em nằm mây cao
Nhởn nhơ nhan sắc máu trào…
(Lại hát ru, cúi xuống vỗ lên vai chồng)
Mời chàng… lên giải mây cao
Bẻ phăng gươm báu, trôi vào mộng xưa
Ngựa hồng ai cưỡi bao giờ?
Xe ai chuyển bánh trăng mờ đêm nay?
(nói) Thương chàng em dại em say
Lòng em ngây ngất với ngày biệt ly
(Giọng yếu dần)
Âm cung hò hẹn những gì
Tướng quân tung máu… ô kìa!…
Em đã nguôi quên
Van chàng… xoá bỏ ưu phiền…
(Kiều Loan thổn thức nhè nhẹ… ôm xác chồng,
bế hẳn vào lòng… đăm đắm nhìn, đôi mắt đã dại đi…
Một lát, nàng gục đầu xuống ngực Vũ, chết)
Hạ màn hết.
Trên đây, chúng tôi đã chia sẻ và tuyển chọn cho quý độc giả những thi phẩm đặc sắc nhất của nhà thơ Hoàng Cầm trong tập thơ Kiều Loan hấp dẫn. Chỉ khi nào chúng ta đọc và suy ngẫm thì mới cảm nhận được nét độc đáo trong ngòi bút thơ ca của ông.