Tế Hanh (1921-2009) tên thật là Trần Tế Hanh, sinh ngày 20-6-1921 tại thôn Đông Yên, xã Bình Dương, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Thuở nhỏ học trường làng, rồi trường huyện. Năm 1936 đậu tiểu học, ra học tại trường Quốc học Huế. Năm 1943 đậu tú tài triết học. Ông sáng tác thơ từ sớm và đã đứng trong phong trào Thơ mới với tập Nghẹn ngào giành giải khuyến khích của Tự lực văn đoàn. Ông sở hữu một kho tàng thơ đặc sắc được bạn đọc ngưỡng mộ.
Anh đến với em là lẽ tất nhiên
Anh đến với em là lẽ tất nhiên
Như con sông trở về với biển
Như qua mùa đông mùa xuân lại đến
Như sau cơn mưa là lúc mặt trời lên
Anh đến với em là lẽ tất nhiên
Như cái hoa đến ngày kết quả
Như con chim buổi chiều quay về tổ
Như máu trong người trở lại tim
Anh đến với em là lẽ tất nhiên
Như quyển truyện phải đến hồi kết thúc
Như cây kim địa bàn quay về hướng bắc
Cuộc đời anh hướng đến cuộc đời em
Anh đến với em là lẽ tất nhiên
Anh trong đau ốm gặp em
Anh trong đau ốm gặp em
Em ơi! Đối xử dịu hiền với anh
Ngày mai bệnh khỏi. Trời xanh
Câu thơ đẹp nhất anh dành tặng em.
Anh yêu em
Anh yêu em như hoa nở không nghĩ đến giờ tàn
Anh yêu em như trăng tròn không nghĩ đến hồi khuyết
Anh yêu em như người vào bữa tiệc
Uống cốc rượu đầy không nghĩ đến khi tan.
Bài thơ – bức tranh – bản đàn
Yêu em như một bài thơ
Mà nay câu chữ đều mờ trong anh
Yêu em như một bức tranh
Mà nay màu đỏ màu xanh đều tàn
Yêu em như một bản đàn
Mà nay điệu bổng điều trầm đều im
Bài thơ tình ở Hàng Châu
Anh xa nước nên yêu thêm nước
Anh xa em càng nhớ thêm em
Trăng Tây Hồ vời vợi thâu đêm
Trời Hàng Châu bốn bề êm ái
Mùa thu đã đi qua còn gửi lại
Một ít vàng trong nắng trong cây
Một ít buồn trong gió trong mây
Một ít vui trên môi người thiếu nữ…
Anh đã đến những nơi lịch sử
Đường Tô Đông Pha làm phú
Đường Bạch Cư Dị đề thơ
Hồn người xưa vương vấn tự bao giờ
Còn thao thức trên cành đào ngọn liễu
Phong cảnh đẹp nhưng lòng anh thấy thiếu
Bức tranh kia anh muốn điểm thêm màu
Có hai ta cùng tựa bên cầu
Cho mặt nước Tây Hồ trong sáng nữa.
Lá phong đỏ như mối tình đượm lửa
Hoa cúc vàng như nỗi nhớ day dưa
Làn nước qua, ánh mắt ai đưa
Cơn gió đến bàn tay em vẫy
Chúng mình đã yêu nhau từ độ ấy
Có núi sông và có trăng sao
Có giận hờn và có chiêm bao
Cay đắng ngọt bùi cuộc đời kháng chiến
Nói sao hết em ơi bao kỷ niệm…
Những ngày buồn nghĩ đến thấy vui vui
Những ngày vui sao lại thấy ngùi ngùi
Anh không muốn hỏi nhiều quá khứ
Ngày đẹp nhất là ngày rồi gặp gỡ
Rời Tây Hồ trắng xuống Bắc Cao Phong
Chỉ mình anh với im lặng trong phòng
Anh ngước nhìn bức thêu trên vách:
Hai bóng người đi một hàng tùng bách
Bàn tay nào đã dệt nỗi lòng anh?
Tiếng mùa xuân đem sóng vỗ bên mình
Vơ vẩn tình chăn chập chờn mộng gối
Anh mơ thấy Hàng Châu thành Hà Nội
Nước Tây Hồ bỗng hóa nước Hồ Tây.
Hai chúng mình cùng bước dưới hàng cây.
Bão
Cơn bão nghiêng đêm
Cây gãy cành bay lá
Ta nắm tay em
Cùng nhau qua đường cho khỏi ngã
Cơn bão tạnh lâu rồi
Hàng cây xanh thắm lại
Nhưng em đã xa xôi
Và cơn bão lòng ta thổi mãi.
Bằng lăng
Bằng lăng soi bóng ven hồ
Xuân đi thu đến bao giờ hở hoa
Hoa ơi có phải vì ta
Mà hoa tím cả trời xa trời gần.
Bên phải bên trái
Nếu anh đi bên phải
Đường đời chắc đã gặp em
Nhưng anh lại phải đi bên trái
Mỗi ngày một xa thêm
Cái mốc
Xe chạy anh nhìn lại phía em
Đẹp như bức tượng đứng im lìm
Em làm cái mốc trên biên giới
Của những con đường qua trái tim.
Cái nhìn
Tặng Nguyễn Thành Long
Mắt anh không được như xưa
Nhìn đêm bỡ ngỡ, nhìn trưa bàng hoàng
Nhìn mai như thể xuân sang
Nhìn chiều như thể thu choàng cỏ cây
Anh nhìn em cũng đổi thay
Cái môi hơi mím, cái mày hơi cong
Mắt em ngày trước hồ trong
Anh nhìn đôi lúc ngỡ vòng sương rơi
Nói sao hết được em ơi!
Anh không thể bắt cuộc đời đứng yên
Em không thể mãi là em
Dẫu anh còn mãi cái nhìn ngày xưa.
Cây Bác Hồ
Mười năm về trước chưa sinh con
Khắp cả vùng đây đất xói mòn
Đá sỏi đồi hoang cây chẳng mọc
Xuân về không hé chút mầm non
Vâng theo lời Bác, Tết trồng cây
Từ đấy cành xanh, nhánh biếc đầy
Dương liễu đằng xa, dăng lưới lục
Bạch đàn loang loáng trắng quanh đây
Theo đội con trai cha trồng vải
Hàng vải sum suê gió thổi lùa
Mẹ theo đội con gái đi trồng nhãn
Khóm nhãn ra hoa đã mấy mùa
Các chị em con có bóng xanh
Có chim ríu rít rộn trên cành
Có hoa thơm ngát bay theo gió
Khiến bầy ong kiếm mật vây quanh
Tháng năm ăn vải, tháng sáu ăn nhãn
Nhặt lá vun cành, lượm củi khô
Trưa chơi bóng mát, đêm trăng sáng
Tất cả là ơn của Bác Hồ
Bác mênh mông quá, phải không con?
Như cả đất trời, cả núi non
Như lá hoa bốn mùa tươi tốt
Như rễ sâu tận đáy tâm hồn
Yêu Bác các con chăm đi học
Giữ gìn nụ biếc lá non xanh
Lớn lên góp sức cùng anh chị
Bảo vệ quê hương đất nước mình
Và mỗi lần các con nhớ Bác
Các con im lặng ngẩng đầu lên:
Một vùng ánh sáng soi trên ngọn
Lộng gió từng cao – Bác ở trên…
Cây nhót
Vườn nhỏ nhà em có của chua
Một hôm anh đến hỏi bông đùa:
“Mùa xuân đã đến rồi em đó
Cây nhót nhà em có quả chưa ?”
Cả một vườn chỉ một thứ cây ?
Người trồng chắc ngụ ý gì đây ?
Giống như quả ớt không như ớt
Nhót chẵng bao giờ có vị cay
Một ít chua thôi tựa cuộc đời
Nỗi buồn xen lẫn với niềm vui
Cũng như (em nhỉ) tình yêu vậy
Nước mắt song song với nụ cười.
Chị công nhân chăn bò
Chị là con gái miền xuôi
Lên chăn bò sữa núi đồi Sa Pa
Đồi bát ngát, núi bao la
Đây là Thác Bạc, kia là Cầu Mây
Cỏ hương, cỏ sữa mọc đầy
Đường lên con suối lượn ngay chân đèo
Hàng sa mu đứng nhìn theo
Đêm khuya, một mảnh trăng treo trên ngàn
Nhìn đàn bò sữa nông trường
Trắng, đen, lang, đốm trong sương hiện dần
Càng yêu mến chị công nhân
Đẹp như một đoá hoa xuân trên rừng
Chuyện em bé cười ra đồng tiền
I
Chuyện rằng ngày xưa
Có anh chị Quả
Làm ăn vất vả
Nhà vẫn nghèo xơ
Hoa bưởi hai mùa
Chị sinh một bé
Quả là tên mẹ
Gọi con là Hoa
Bé Hoa lên ba
Trông thật kháu khỉnh
Mắt to đen nhánh
Môi hồng cười duyên
Má lúm đồng tiền
Như hoa đang nụ
Như trăng vừa ló
Sau dẫy cây đồi
Mỗi lúc Hoa cười
Như trời loé nắng
Như trong vườn vắng
Dậy tiếng chim ca
Từ cô bé Hoa
Vợ chồng chị Quả
Làm quên vất vả
Vườn, ruộng say sưa
Khóm rau, giàn dưa
Xanh tươi hơn trước
Con lợn lông mượt
Đàn gà thêm đông
Cây lúa ngoài đồng
Trổ bông trĩu hạt
Cây bưởi thơm ngát
Trong gió hương bay
Làm lụng suốt ngày
Mồ hôi ướt rỏ
Trở về, con nhỏ
Cười, ấm cả nhà
Vợ chồng thấy như
Từ đôi má nở
Những đồng tiền nhỏ
Rơi rơi rơi rơi
Trên khóm rau tươi
Trên bông lúa trổ
Trên khoai to củ
Trên bưởi đầy hoa
Tiếng đồn gần xa
Rằng anh chị Quả
Có con gái nhỏ
Cười ra đồng tiền
II
Ở tận vùng trên
Có thằng trọc phú
Nhà cao sập gụ
Đồng ruộng mênh mông
Nó gọi tuỳ tùng
Hai tên ăn cướp
Bàn mưu nghĩ chước
Bắt cóc bé Hoa
Hai đứa la cà
Rình quanh em bé
Nhân nhà vắng vẻ
Cha mẹ ra đồng
Hai đứa vào phòng
Cho Hoa bánh kẹo
Lựa lời, khôn khéo
Rủ bé ra đường
Lấy giẻ nhét mồm
Lấy khăn che mắt
Hai thằng ăn cướp
Bắt bé Hoa đi
Thằng trọc phú kia
Trong lòng hí hửng
Sẵn sàng túi đựng
Những đồng tiền ra
Nó sẽ xây nhà
Tậu thêm đất ruộng
Mua bầy trâu mộng
Gấm vóc lụa là
Nó thấy bé Hoa
Mặt mày tái mét
Nó vuốt râu mép
Giả giọng tươi cười
“Cười đi cháu ơi
Ông cho bánh kẹo”
Bé Hoa chỉ mếu
(Một ngày qua rồi)
“Nếu không chịu cười
Sẽ ăn roi vọt!”
Bé Hoa chỉ khóc
(Hai ngày qua rồi)
Em không chịu cười
Roi mây nó quất
Bé Hoa chết ngất
(Ba ngày qua rồi)
Con quỷ mặt người
Bảo hai tên cướp
Mở hầm tối nhốt
Em bé vào trong
III
Suốt buổi ngoài đồng
Vợ chồng chị Quả
Trở về hối hả
Không thấy con đâu!
Chạy ra vườn sau
Nhìn trong giếng nước
Chạy ra cổng trước
Hỏi nhà hai bên
Những người láng giềng
Đều ra đồng hết
Nào ai có biết
Bé Hoa đi đâu!
Vợ chồng nhìn nhau
Lòng đau như cắt
Lệ mờ cả mắt
Rụng rời chân tay
Chỉ có một ngày
Vắng bóng em bé
Mà nhà lặng lẽ
Như người ốm đau
Giàn dưa, khóm rau
Không ai tưới dọn
Héo hon rũ ngọn
Như ngóng trông Hoa
Con lợn con gà
Cũng buồn ủ rũ
Đứng yên một chỗ
Như đợi Hoa về
Ở ngoài đồng kia
Cây lúa gục ngã
Nghẹn đòng úa lá
Như nhớ thương Hoa
Chỉ một ngày qua
Mà bưởi trước cửa
Hương không thơm nữa
Vắng nụ cười Hoa
Chỉ một ngày qua
Vợ chồng chị Quả
Thấy mình khổ sở
Hơn cả bao giờ
Cái cày cái bừa
Sao mà nặng thế!
Con ơi! cha mẹ
Đau đớn vô cùng
Vợ muốn khuyên chồng
Chồng an ủi vợ
Nước mắt cứ ứa
Nói chẳng nên lời
IV
Đến ngày thứ tư
Có chàng hiệp sĩ
Thấy nhà vắng vẻ
Vào hỏi vì sao?
Chị Quả nghẹn ngào
Kể chuyện con mất
Hiệp sĩ căm tức
Cầm gươm lên đường
Anh băng một sông
Anh qua hai suối
Trời chiều sắp tối
Chưa biết Hoa đâu
Một chú chăn trâu
Thấy chàng trai trẻ
Bước đi lặng lẽ
Liền hỏi tìm ai?
Hiệp sĩ trả lời:
“Tìm em bé mất”
Chú bèn kề sát
Tai anh thầm thì…
Hiệp sĩ liền đi
Đến nhà trọc phú
Sáng mai cổng mở
Anh xách gươm vào
Nó hỏi: Đi đâu?
“Tìm em bé mất”
Nó gọi bọn cướp
Gây sự đánh anh
Hai tên bất nhân
Mới vừa ló cổ
Anh cho một vố
Chúng ngã lăn kềnh
Trọc phú chối quanh
Chú chăn trâu tới
Vạch mặt, kể tội
Nó phải cúi đầu
“Tôi ở chăn trâu
Cho thằng trọc phú
Nó bắt tôi ngủ
Nhớp nhúa ngoài chuồng
Cách đây mấy hôm
Nó đánh em nhỏ
Rồi sai tôi tớ
Nhốt hầm tối tăm”
Hiệp sĩ phá hầm
Cứu được em nhỏ
Còn thằng trọc phú
Hầm kia nhốt vào
V
Cùng chú chăn trâu
Hiệp sĩ trở lại
Qua sông qua suối
Đem bé Hoa về
Chập chờn cơn mê
Bé Hoa tỉnh dậy
Nhìn chàng hiệp sĩ
Nhìn chú chăn trâu
Hai người thay nhau
Hái hoa bẻ lá
Nhặt từng hòn đá
Ca những bài ca
Bé Hoa nhìn ra
Thấy trời xanh biếc
Nghe chim ríu rít
Em nở nụ cười
Trông thấy em vui
Đồng tiền má lúm
Hai người nhẹ nhõm
Đưa em về nhà…
Tìm được bé Hoa
Vợ chồng chị Quả
Thấy lòng vui quá
Làm lụng thêm hăng
Dưa, quả nhiều lên
Dồi dào nước mát
Rau xanh lá mượt
Gà lợn thêm đông
Cây lúa ngoài đồng
Trổ bông trĩu hạt
Hương bay thơm ngát
Cây bưởi trước nhà
Nụ cười bé Hoa
Càng tươi hơn trước
Như mây lồng nước
Như gió qua thềm
Và những đồng tiền
Như bông hoa nở
Từ má em nhỏ
Bay ra khắp nơi
Trên khóm rau tươi
Trên bông lúa trổ
Trên đàn gà nhỏ
Trên cánh hoa êm
Còn từ xa em
Anh chàng hiệp sĩ
Lại đi không nghỉ
Cùng chú chăn trâu
Con đường
Con đường hai chúng ta đi
Em không trở lại, anh thì cũng không
Cuối đường chỉ có hàng thông
Đầu nghiêng theo gió, ngóng trông người về
Diệu huyền
Con như thấy nỗi buồn ba
(Cái buồn vô cớ biết là vì đâu)
con ngồi im lặng cúi đầu
trên trang sách mở một màu giấy tươi
Bỗng ba nghe tiếng con cười
cái buồn tan mất một trời mây quang
nỗi vui đợt sóng lan tràn
gió xuân nổi dậy thổi sang khắp miền
Lạ thay giây phút diệu huyền
nỗi vui đọc sách con truyền sang ba
sách như cả một vườn hoa
mỗi trang là một đoá hoa ngọt ngào
Đêm nay
Đêm nay trăng lạc với mình
Trăng thơ bát ngát, trăng tình chơi vơi
Suốt đêm trăng sáng em ơi
Tưởng như trăng sáng suốt đời của anh
Em đến với anh
Em đến với anh như tia nắng ấm
Giữa những ngày mây phủ bốn phương trời
Cơn gió lạnh mỗi giờ mỗi thấm
Nắng lên đi đẹp quá nắng ơi!
Em đến với anh như cơn gió mát
Cho một người ở giữa quãng đường xa
Chân đã mỏi mà cổ thì cháy khát
Cơn gió về như nước xối chan hoà
Em đến với anh thêm nguồn an ủi
Đau khổ thế nào vẫn giữ tấm lòng thơ
Đêm sắp hết mà bình minh đang đến
Hạnh phúc không xa hãy đợi chờ
Em đến với anh thêm một lần thử thách
Tâm hồn anh còn rung cảm hay không
Khi quanh ta toàn những người thiết thực
Thấy bó rau xanh không thấy đóa hoa hồng
Con vịt trong truyện An-đéc-xen gãy cánh
Trở thành thiên nga bay khắp trời xanh
Anh ra khỏi nỗi buồn tật bệnh
Chào đón mùa xuân – Em đến với anh
Em gần gũi, em xa xôi
Em gần gũi, em xa xôi
Sao em như thể chân trời trước anh?
Đưa tay tưởng với được tình
Bước đi tới mãi mà tình vẫn xa.
Em ở đâu
Sầm Sơn có những cặp bên nhau
Mắt trong mắt tay trong tay âu yếm
Sao ta vẫn một mình với biển
Em ở đâu rồi, em ở đâu?
Trời màu xanh nước cũng xanh màu
Sợi gió đến se cùng sợi liễu
Sao ta vẫn một mình lẻ thiếu
Em ở đâu rồi, em ở đâu?
Những ngày qua ta khắc tận lòng sâu
Sao em chỉ ghi hờ trên cát bãi?
Nay Sầm Sơn một mình ta trở lại
Em ở đâu rồi, em ở đâu?
Ta không phải người đi kiếm khổ đau
Nhưng đau khổ vẫn là sự thật
Như đất nước lòng ta chưa thống nhất
Em ở đâu rồi em ở đâu?
Ta không phải người đi kiếm khổ đau
Nhưng đau khổ vẫn là sự thật
Như đất nước lòng ta chưa thống nhất
Em ở đâu rồi em ở đâu?
Dầu lòng ta có hóa con tàu
Lòng em chẳng bao giờ thành bến
Nên ta vẫn bơ vơ trời biển
Em ở đâu rồi, em ở đâu?
Giấc mộng xuân
Trở lại Huế, đêm đầu tiên
Chiêm bao lại thấy gặp em thế này
Mười lăm, mười tám thơ ngây
Mắt đầy cả nắng, hồn đầy cả trăng
Con đường đi học sương giăng
Lung linh hoa phượng kết bằng lưu ly
Lòng như tiếng sóng rầm rì
Câu thơ trong giấy nói gì yêu thương
Diệu kỳ thay giấc mộng xuân
Bốn mươi năm lẻ đã ngừng không trôi?
Hay đôi bạn trẻ ngoài đời
Gặp nhau trong giấc mộng tôi, tình cờ?
Cám ơn thành phố tuổi thơ
Cho tôi sống lại những giờ xưa xa
Từ nay – cùng với Thơ ca
Tình yêu, Tuổi trẻ không già trong tôi
Giữa anh và em
Anh như người bốn phía mưa rơi
Em bỗng đến và cuộc đời hửng nắng
Giữa hai ta còn muôn vàn im lặng,
Anh vẫn nghe xao động bao lời.
Tưởng con sông đến lúc trôi êm
Mùa Hạ hết và mùa Thu sắp đến
Anh lại thấy lòng mình xao xuyến,
Bởi một cái nhìn xa thẳm của em.
Em biết không giữa anh và em,
Không nói được nhiều hơn là nói được.
Như khi chúng ta nhìn dòng nước,
Giữa thuyền bà bến, giữa bến và thuyền.
Ngày mai kia trong biển động liên hồi,
Anh không thể giữ cả những gì yêu quý nhất.
Nhưng tình anh đối với em không thể mất
Như bao tình yêu chân thật ở trên đời.
Tế Hanh là một nhà thơ nổi tiếng Việt Nam. Với ngòi bút tài hoa cùng độ tinh tế sắc sảo thơ ông luôn được bạn đọc đón nhận và ngợi ca. Nhiều bài thơ của ông gắn bó với nhiều thế hệ bạn đọc. Qua bài viết này chúng ta lại thêm phần ngưỡng mộ ngòi bút tinh tế của ông.