Thơ Du Tử Lê giá trị đóng vai trò quan trọng của ông trong nền thi ca miền nam Việt Nam 1954-1975 và cho đến tận hôm nay. Ông được sự tán thưởng mạnh mẽ từ dư luận và những độc giả yêu thơ ca. Bên cạnh đó, nhà thơ đã để lại một vị trí đặc biệt trong lòng độc giả trong và ngoài nước. Tên tuổi của ông luôn được đề cao trên văn đàn và là một hình mẫu lý tưởng để thế hệ nhà thơ trẻ học tập. Nối tiếp phần 1, ngay bây giờ chúng ta cùng nhau chiêm ngưỡng những tuyệt phẩm của ông ngay nhé!
Thơ ở tro than
đời muôn cửa tôi chọn về địa ngục
thiên đàng em bỏ lại đã hoang tàn
ai nắng gió trên cảnh đời kẻ đó?
mà tôi ngồi điếng lặng giữa tro than.
Bài nắng mưa kế tiếp
sông núi đã chối từ tên phản bội
giống nòi ta thực sự ở bên kia
chút quê cũ còn nơi đôi-mắt-gió
đã từ em khép lại buổi đêm về
trong yên lặng ngỡ lửa người vẫn cháy
buổi trưa dềnh lên một phúc âm
chiều cổ tự biết hướng nào nam hải?
nước non người, thêm ủ dột vai sương
bỗng chai sượng thấy hình ai ở đó
lược gương xưa thức dậy mối nghi ngờ
ta mất tích giữa đường ngôi thứ nhất
rẽ bên nào cũng chỉ lấp chôn nhau
đi suốt kiếp vẫn là mưa với nắng
thôi đợi gì nơi kẻ đã vong thân
đời vốn ngắn lối về hoa với cỏ
gọi âm u lên từng phiến thương tâm
vẫn quanh quẩn áo cơm và bóng tối
lòng khi không nhớ lại một câu thơ
“nói rất nhỏ nghĩ thầm em sẽ hiểu
đi với về, cũng một nghĩa như nhau”
thân xác nhẹ xe khó đầm tuyệt vọng
một mai tôi không thể ở với đời
người sẽ thấy chẳng cách gì kịp nữa
phấn son vào đi dự một ngày…vui
rất thong thả tôi ngồi nghe rã mục
ở bên này hay vẫn ở bên kia
lối quen thuộc ai về nhen bếp lửa
cảnh tượng tôi chăn chiếu cũng ê chê
ôi trí nhớ dạt vô kè đá cũ
những manh buồn tôi phất gọi muôn năm.
Thơ ở cỏ cây
tôi sẽ chết ngày mai ai biết được
cũng như em không chỉ có đôi lòng
tôi hiểu rõ chẳng thể đòi chung thuỷ
khi mỗi ngày cây cỏ vẫn đơm bông.
Hựu ca ba
em tóc ngắn hoang mang ngày bão rớt
đợi chờ nhau, tim lạnh đến không ngờ
đêm tôi về. Trên những ngọn-cây-mưa
trong-tiếng-hát, chảy dài vai thế kỷ.
Thấy trăm năm chỉ tựa một đôi giờ
tôi sớm biết vốn mang lời chúc dữ
nhưng đường đi gượng nhẹ có vai người
em có tình yêu ở với tôi thôi
tôi có biển cho chim về đập cánh
em có bàn tay ngón dài ngón ngắn
ngón Quan Âm kề cận ngón ân cần
ngón oán cừu ở kế ngón ăn năn
và có ngón cưu mang người mạt vận
tôi có giường thơ, gối mềm tư tưởng
mời em nằm, trò chuyện với chiêm bao
để em nghe hồn nhẹ vút lên cao
hiểu vũ trụ vì em mà bất tử
chào kiếp khác rì rào hương-hối-hả
tình yêu ta đi gần hết địa cầu
mai nhìn nhau thấy nhỏ bé năm châu
cả thế giới nở đầy hoa-bồ-tát
môi tháng chạp, tháng giêng em ngào ngạt
miếu đền ta. xin mãi thuỷ tinh ròng
nghìn cõi trời vẫn một cõi trời riêng
tôi cởi giáp để quy hàng ân nghĩa
tôi chẳng thể lắng nguôi hình bóng mẹ
vì qua em tôi thấy mẹ tôi còn
vì qua em tôi rộn rã yêu thương
cả cây cỏ. Ngợi ca người hiếu hạnh
em nhan sắc chưa một lần ố bẩn
ôm tôi đi bằng tay Phật Thích Ca
ghì tôi đi bằng ý Chúa Ngôi Ba
son phấn nữa khắp lòng nhau thơm ngát
cành héo úa đoạn lìa cây oan khuất
máu của tôi. xương thịt ở nơi người
em-Như-Lai. Phật pháp độ tâm đời
mưa-lãng-mạn. Trôi tôi về địa ngục
tình tôi vẫn thở đều liên đại lục
dù đêm về chiếc bóng có lao chao
đường nào đi dài hơn phút nghẹn ngào
khi vô tận vẫn là giây quá khứ
tôi như núi đứng đây chờ bão tố
em như rừng. đừng hú gọi âm u
rồi mắt-chiều-rơi chạm đáy thiên thu
kẻo nhân loại thấy tình ta quá tội
tôi chân thật biết đâu mà nói dối
thấy trăm năm chỉ tựa một đôi giờ
em hãy về gội sạch xót xa xưa
trang trải hết. tôi cũng về, khép cửa
đời đã gửi tôi thêm lời chúc dữ
gửi thêm mưa. mưa nữa. ở phương nào?
em có trời đất cũ đợi trăng sao
tôi có biển trông em về cứu chuộc
tôi vẫn nhớ trưa nào em đã khóc
ngực tôi nay còn ấm lệ trăm năm
chắt chiu từng kỷ niệm ắp lầm than
nhưng sông núi có bao giờ biến đổi
em nên biết ai không từng xốc nổi
mà quê hương chưa hề mất bao giờ
như hôm qua giáp mặt với hư vô
tôi đã gọi: này em giờ phút cuối.
rất yêu dấu: với tôi là thứ nhất
nhưng đời sau, ai hiểu? chuyện tôi, em?
hay có người sẽ bảo chúng ta điên
vì chẳng thể đợi chờ nhau kiếp khác.
Kinh-nắng-gió. Như lai gầy yếu quá.
Lỡ mai xa khuất tay bồ tát
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
tôi có người như Quan Thế Âm
lỡ mai xa khuất tay Bồ Tát
vẫn nhớ mùi hương tóc thật nồng
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
tháng bảy con về im góc sân
thấy ai máu chảy đầm chăn gối
cố nhớ. đừng quên núm ruột buồn
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
linh hồn tôi đã gửi cho ai
xác thân cũng trả về quê cũ
đời gõ từng đêm nhịp nhạt phai
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
tháng bảy tôi đầy mưa gió xưa
chào em tử biệt trong sinh nhật
nghe nặng đời sau niềm thiếu nhau
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
tôi thấy em từ trên hư không
cám ơn trời đất đưa em tới
để rụng cùng tôi lá tật nguyền
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
nghìn sau tháng bảy vẫn đi qua
biết ai còn nhớ mà han hỏi
này thịt xương xưa lạc chốn nào?
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
chào-ba-mươi-sáu-vết-thương-tôi.
Thơ ở cảnh chùa nơi bạn tới
thư bạn buồn trên một cảnh chùa
tôi về cởi áo rũ tương tư
chiếu chăn còn ấm, nồng da thịt
đêm ngất mùi nhau. gió cửa sau.
Bài nhân gian tháng tám
buổi chiều xám chỗ ngồi tôi tháng tám
em dung nhan như một nhát dao
trong trí nhớ của một người khánh tận
núi sông người thoáng chốc cũng hư hao
em mười bảy bước chân vào tháng chạp
hàng cây khô vai gọi lá hai hàng
đâu sự thật cảnh đời tôi đã xế
em đi qua, chỉ thức dậy điêu tàn
đêm cao ốc bàn tay buồn, mắt lặng
gió mưa đi tít tận trời nào
môi tháng sáu bao dung hồn phiêu bạt
em tin không? tôi chết ngọt ngào
em vẫn hỏi có thiệt không cõi khác
ngực em đâu? phải vết răng tôi?
khắp thân thể nỗi buồn em ngang dọc
chính là tôi hay nỗi ngậm ngùi?
Em bước xuống cuộc đời tôi ảm đạm
với bình minh, mười bảy vết son tươi
kẻ khánh tận, cuối cùng soi trí nhớ
trong bài thơ tháng bảy đã chia hai
nếu em biết có lần tôi đã hỏi
tôi đợi ai cuối cuộc chơi này?
như tháng tám đi qua người sẽ khuất
riêng bớt son còn đỏ nẫu môi cười
bài thơ nhỏ gói nỗi sầu vô hạn
đường chim bay, nghìn dặm có ai tìm?
em không thể thì thôi đừng nắng, gió
củi than riêng, tôi đốt một mình
đêm tháng tám, chỗ ngồi tôi lửa, rực.
Hạnh phúc cũ sau hai mươi bảy năm gửi huyền châu
đường trên cao. dốc dưới đèo
lá ôm vai tội. cây treo giữa trời
em về con mắt theo đuôi
hai mươi năm trước, ai ngồi ở đây?
soi bàn tay. soi bàn tay
thấy gân không máu. thấy mây vừa tầm
ngó bàn chân. ngó bàn chân
ngón ta thương nhất có còn sơn xanh?
ngày hoả tinh. đêm thổ tinh
chỉ riêng trái đất xoay quanh khối tình
ngày thắt cổ. đêm thụ hình
này em. nắng gió thành kinh tụng chàng
năm hai ngàn. năm hai ngàn
tình yêu ta cũng võ vàng: thôi nôi
mắt em mưa xấp ngửa mời
vi vu rừng tóc. lửa mồi âm dương
Để ngày sau em còn chỗ đi về
tôi muốn cất ngôi nhà trong trí nhớ
những bờ tường chỉ vẽ một chân dung
mặt trời nhỏ giữa hồn ai tháng chín
rất êm đềm và, cũng rất rưng rưng
tôi muốn cất ngôi nhà trong trí nhớ
với khu vườn đầy-rẫy-tượng-em
những môi mắt bỏ quên ngoài phố chợ
tóc chiêm bao bay lạc lối ân tình
tôi muốn cất ngôi nhà trong trí nhớ
để thời gian không thể hoại, hư
nghìn năm nữa viên gạch kia vẫn mới
như tình ta chưa hề cũ bao giờ
tôi muốn cất ngôi nhà trong trí nhớ
để muôn đời suy tụng một dung nhan
Chúa linh hiển trên bàn tay than củi
bão giông em xin cứu một linh hồn
tôi muốn cất ngôi nhà trong trí nhớ
để ngày sau em còn chỗ đi về
như kỷ niệm có cùng ta tạm biệt
thì muôn đời rừng vẫn gọi âm u
tôi muốn cất ngôi nhà trong trí nhớ
(núi sông tôi từ đó đặt tên người)
ngay trời đất của riêng tôi cũng mượn
máu xương người nuôi thổ ngơi tôi
tôi muốn cất ngôi nhà trong trí nhớ
tội thân người nơi gạo chợ nước sông
tôi cũng thế quẩn quanh đời cỏ cú
lửa thiên thu xin đốt rụi ân cần
tôi muốn cất ngôi nhà trong trí nhớ
mời em vào ở vết thương tôi.
Khi ở đường số hai với lãm
người có về qua thì cũng thế
căn nhà đã tạnh nỗi thương tâm
không ai hiểu được hồn tôi đã
như một cành cây võng bóng đêm
tử sinh nào cũng trong giây phút
chẳng cách gì em hiểu nỗi niềm?
Chẳng có gì là không thể hư hao
không ai nói hộ tôi dù một tiếng
để em về cho kịp lúc chiêm bao
em phải biết cuộc đời như dương bản
chẳng có gì là không thể hư hao.
Bài nắng mưa đôi lứa
em chải tóc xuống hai miền sông núi
một nghìn năm còn mãi buổi chia tay
trên tan tác xe về ngang lối cũ
cuối chân mây khản tiếng ngựa kêu bày.
ngón than củi chói chang ngày ẩn mật
tháng giêng tôi nở rộ tin mừng
nhân gian cũng khi không mà thánh thiện
từ nơi em tôi có cả quê hương
em áo đỏ cổ đeo kiềng bí tích
tay Mỵ Nương buốt lạnh mặt sông dài
sương với gió rủ nhau vào tiểu thuyết
nắng mưa ai khô nỏ một vai đời
trong ký ức lầm than từng thước lạnh
người có về theo những bước chân quen
chàng đã đứng ở bên bờ vực chết
xót thương nhau, dịu nhẹ phút lâm chung.
Ân nghĩa nghìn sau vẫn chói loà
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
người về máu chảy buốt trong gương
ngõ khuya cổng cũ hồn như lá
chăn chiếu còn theo những thước đường
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
trí nhớ nào vân lên thuỷ tinh
đôi khi ngôn ngữ không cần thiết
hơi thở tìm nhau cũng đủ buồn
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
cách gì em đọc thấu tâm ta
tìm nhau gió ngất phương trời khác
trời đất khi không cũng khóc oà
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
em còn nắng gió tới mai sau
thấy nhau mà lệ không sao chảy
riêng máu còn sôi phút nghẹn ngào
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
ta vào đời khác nhớ đêm mưa
vết dao xẻ mấy bàn tay lạnh
dấu thẹo dư thừa nỗi nhớ nhau
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
em sống cùng ta mỗi sớm hôm
nhớ trên khung cửa môi thơm gọi
buổi sáng em về như Quan Âm
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
em phục sinh ta từ mộ sâu
bàn tay Bồ Tát em đời kiếp
ân nghĩa nghìn sau vẫn chói loà.
Mất hay còn chưa hẳn khác nhau đâu
tôi không thể ngăn buổi chiều sắp tối
như em đi mà tiếng chẳng quay về
mưa chẳng thể ướt hoài sân trí nhớ
đôi khi lòng tôi nắng mấy hôm sau
tôi không thể xoá biển chiều sóng gội
dù hôm qua tâm đã tịnh yên rồi
cây chẳng thể giữ hoài tay lá mới
đôi khi lòng tôi lại rất khoan thai
tôi không thể nói gì khi đã chết
như chưa ai kể được phút ban đầu
con đường nhỏ có hai hàng bã đậu
đôi khi tình tôi lạc tuốt trên cao
tôi không thể chẻ đôi hình với bóng
như em buồn có dễ mấy năm sau
riêng tôi đã bị tâm tôi phỉnh gạt
khi hiểu ra thì tóc đã pha màu
tôi không thể nghĩ rằng em đã khuất
mất hay còn chưa hẳn khác nhau đâu
thân giả tạm nhưng hồn không giả tạm
em nên tin tình chưa bụi bao giờ
tôi không thể lột da nhìn máu chảy
như trên vai mùi tóc vẫn ân cần
dẫu sông núi nghìn năm không biến hoại
sao sầu tôi có lúc vẫn rưng rưng
tôi không thể xoá đi ngày tái kiếp
hàng me xanh ngọc dát mấy con đường
mùa đã khoác áo đi vào bóng tối
tôi hồ nghi tự hỏi có ai thương?
lòng rất lạ, có điều gì khó nói
tỏ cùng ai? trời đất của ta đâu?
cõi thân cận chỉ có hồn đơn chiếc
và đêm đêm trăn trở giữa quê người
tôi không thể nghĩa là tôi chẳng thể
xoá bôi đi từng bước tự lưu đầy
tôi không thể nghĩa là tôi có thể
nhìn ra em môi mắt đã hao gầy.
Bài nhân gian thứ năm
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
ly biệt từng đêm tôi với tôi
những bia mộ nở đầy hoa đỏ
từng cánh hồn ai rơi tả tơi
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
tôi thở bằng tim mượn của ai
những khuya khoắt xuống bặt tăm bóng
còn vẳng lời ai đang oán tôi
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
tôi chết từ khi trăng khuyết đi
mai sau ai có lòng han hỏi
xin đợi vầng trăng lúc tỏ, lu
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
tôi khóc không bằng mắt của tôi
những tay mưa lạnh trong câm điếc
gọi lửa từ xương, cháy thịt tươi
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
buổi chiều tôi nặng những hồn ma
âm binh theo bước chân phù thuỷ
vầy vọc hồn tôi, người có đau?
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
em giết tôi chẳng bằng gươm đao
buổi trưa nắng đốt mù đôi mắt
tôi với người nghìn năm đã qua
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
nỗi sầu tôi gửi tận phương đông
phương tây em trải đời hoen ố
trên những đường xưa, sương khói buông
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
từng đêm tôi gọi bóng tôi ơi
mai kia nấm đất đùn thân xác
có hận thù nhau? cũng vậy thôi
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
tôi thường nghe nặng bước chân tôi
những trưa mưa suốt chiều canh cải
tôi biết rồi tôi không còn ai
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
năm tháng vùi sâu một góc sân
em đi mấy kiếp thì em đủ
cho nỗi sầu tôi thành tro than
ở chỗ nhân gian không thể hiểu
tôi biết tôi rồi như cỏ cây.
Góc trái ngực tôi, tim đã khô
lửa đốt mười phương còn một chỗ
nỗi buồn tôi ẩn ở tim ai
mưa đi mấy kiếp đêm còn lại
chiều cũ, bàn tay, sương một vai
thì thôi đừng giết nhau lần nữa
em hiểu gì? lòng tôi mênh mông
những con nước cũ chưa về bến
củi một cành – tôi trôi nửa sông
có gọi ngàn năm thì cũng thế
bằn bặt đời nhau, trưa ngổn ngang
nhát dao tận tuyệt hồn tôi nát
em nói gì đi! dẫu muộn màng
tôi vẫn ở đây chiều vẫn tắt
con đường đã lạnh vết xe nhau
muôn đời em sẽ không sao hiểu
góc trái ngực tôi. tim đã khô
ngồi đây tôi ngó đời tôi héo
từng cánh hoàng lan đã tả tơi
nửa đêm tôi thấy hồn em cũ
ngủ giữa thềm xưa. gạch rất tươi
này em trí nhớ sao oan nghiệt.
Du Tử Lê là một hiện tượng thơ vô cùng đặc biệt. Dù khen hay chê, người đọc vẫn không thể phủ nhận một điều rằng thơ ông vẫn là những trang thơ giá trị mang nhiều cảm xúc.