Phạm Công Thiện (1/6/1941 – 8/3/2011) là một nhà văn, triết gia, học giả, thi sĩ và cư sĩ Phật giáo Việt Nam với pháp danh Nguyên Tánh. Tuy nhận mình là nhà thơ và phủ nhận nghề triết gia, ông vẫn được coi là một triết gia thần đồng, một hiện tượng dị thường của Sài Gòn thập niên 60 và của Việt Nam với những tư tưởng ít người hiểu và được bộc phát từ hồi còn rất trẻ. Ông sở hữu nhiều trang thơ ấn tượng, nếu bạn quan tâm thì hãy cùng uct.edu.vn khám phá nhé!
Xanh
Xanh ban trưa dập dìu
Hường hường lên buổi chiều
Mưa sa ngoài biển vắng
Bồng bềnh mộng thuý yêu
Cuốc
Cuốc kêu đầu xương rồng
Dương xỉ rụng trăng rằm
Vỗ mạnh vào thạch động
Rồi lui mất biệt tăm
Anh sẽ hiện
Anh sẽ hiện ồ anh sẽ hiện
Cả rừng cây không ai lên tiếng
Bóng tối tràn vũ trụ tan hoang
Tiếng thơ kêu trên đầu con kiến
Kiến lửa ngày xưa đốt mộng mơ
Nằm nghe con ngựa nhảy qua bờ
Em về bên ấy quên đi nhé
Anh chẳng bao giờ biết đến thơ
Một hàng áo trắng phất trong sương
Vũ trụ chiều nay sao quá buồn
Tôi đắp kín mền trong gác lạnh
Nghe mùa xuân dậy ở đông phương
Đông phương xanh lửa dậy tung hoành
Đông phương vàng dẫy chết chim oanh
Trời Paris chiều nay nhân loại ngủ
Em đi đi và nhớ quên anh
Đời anh buồn trần gian đi chợ
Mặt anh buồn như chim không thở
Cả sông này cả đời này nứt vỡ thành thơ
Rừng thơ hiện Đông phương im tiếng
Anh về rồi mây mọc bên hiên
Ồ em ơi trời đất chìm rồi
Đông phương lặn bướm ngày tan biến.
Buồn
Có chuyện buồn trên cao
Phù phép nổi lào rào
Có chuyện buồn hôm nào
Thôi hết còn gặp nhau
Có chuyện buồn hôm sau
Có nàng tiên cởi áo
Đôi vú nhỏ nghẹn ngào
Thơm nóng đỏ trăng sao
Có chuyện buồn chiêm bao
Nàng tiên cài khuy áo
Mưa dột mấy rừng đào
Thôi hết còn gặp nhau…
Mộng
Mộng ở đầu cây mơ lá cây
Giòng sông ngừng chảy đợi mây bay
Kêu nhau nhỏ nhẹ sầu năm ấy
Chim hải hồ bay trắng tháng ngày
Tình nhỏ quên rồi em ở đâu
Mây bỏ trời đi tìm sông sâu
Em về lồng lộng như sương trắng
Hồn chết trôi về thương hải châu
Đi
1.
Đã đi thì đã đi rồi
Thượng phương trùng điệp thấy gì nữa đâu
Hạ phương ngày tháng bể dâu
Sắt son tình cũ phượng cầu tuý hương
Có còn gì nữa mà thương
Buổi trưa nằm ngủ thấy nường năm xưa.
2.
Đã đi rồi đã đi chưa
Thượng phương lụa trắng đong đưa giữa trời
Đã đi mất hẳn đi rồi
Hạ phương tịch mịch trùng khơi phong kiều
Chuyển hình trên đỉnh cô liêu
Lửa bay thành ngọn hồng điều mật ngôn
Đại Huyền biến ngưỡng triêu tôn
Tiền thân Tây Tạng nhập hồn chiêm bao
Án nga nga nẵng bạch hào
Một luồng sáng rực chiếu vào trái tim.
3.
Năm nàng thiên nữ tôn nghiêm
Trùng quan ngũ sắc ứng điềm tán không
Án Đa La tịch mịch hồng
Mười phương xuất hiện những đồng sinh thiên
Bát Nhã là gái thiên tiên
Khoan thai cởi áo mây hiền trên cao
Gió lùa thơm tóc tơ đào
Thập bát Không Định tiêu dao tiếng đàn
Trời mưa chim ngủ trên ngàn
Sắt son tình cũ nước tràn sang sông.
4.
Đã đi rồi có đi không
Thượng phương trùng điệp cỏ hồng thuý hương
Đi đâu mà lại lên đường
Hạ phương còn gặp cô nường năm xưa
Đã đi rồi đã đi chưa
Sắt son triều ngưỡng tình xưa hiện về
Phượng cầu ngũ lĩnh sơn khê
Một bông hồng nở bốn bề lặng im
Năm nàng tiên đậu vào tim
Âm nhập dương khởi lim dim xuất thần.
5.
Nhập định tam muội tần thân
Trở về động cũ như lần gặp xưa
Đã đi rồi đã đi chưa
Đền thiêng triệu ngưỡng người xưa kiếp nào
Tình bay lên nóng trăng sao
Gió lùa thơm tóc cô nào năm xưa
Đã đi rồi đã đi chưa
Thương phương lụa trắng đong đưa giữa trời
Đã đi mất hẳn đi rồi
Hạ phương tịch mịch bỏ đời biệt tăm.
Có con bướm
Có con bướm gáy nửa đêm như gà
Cầu sắt bạch hà
Sông trắng hắc phong
Đánh trống lên đồng
Ma kêu như vịt
Gió rít trên dòng sông xưa
Em còn đó
Gió rít trên đồi không mưa
Trăng còn nhỏ
Sông trắng như cơn điên đỉnh ngọ
Buổi chiều cửa đóng
Một bóng qua đời
Hai bóng đi đưa
Ba bóng ngồi nhớ
Bóng tối đèn cầy
Bóng dáng em đi
Mỗi chiều ba mươi
Bóng dáng tôi đi
Những đường Paris
Mưa bay khói thuốc
Tôi ho sông chảy
Con cá chợ chiều
Người bán cải tươi
Nước còn dính ngọn
Em còn nhỏ khi lửa lò vừa nhóm
Một cốc rượu đỏ
Gió đuổi ngô đồng
Xe điện hầm không chạy hôm nay
Tôi vẫn còn ho khi mùa bông rắc phấn
Quán rượu buổi chiều
Kín gió chưa em
Rạn
Rạn nứt thiên trì nghe hơi thở em
Gió thổi qua đền
Mưa bay đường hẻm
Tuổi thơ uất nghẹn
Mộng nhỏ thâu đêm trôi dòng Đông hải
Đất nổ thôn hời
Ma tru động gió
Đường đi nhổ gai
Trăng xanh đầu ngõ
Con gái buổi chiều đồng rộng chim heo
Bóng con mèo đen leo qua cửa sổ
Mẹ ơi đầu xuân con băng mặt nhựt
Lượm giẻ màu xanh lau nhẹ chiêm bao
Lầu chuông sáu giờ
Vách tường sơn đen
Đợi em từ sáng
Ông già ngủ quên
Trẻ con rớt tiền
Gió mùa đông thổi con nhện bơ vơ.
Ngày
Ngày về không tiếng chim
Em đã chết trên đồi
Phố đêm trời rạng tím
Một chùm mây cũ trôi
Thơ
Thơ thẩn bên khóm hồng
Chiêm bao rừng tiễn đông
Áo bay trên lầu cũ
Thoảng nhẹ một mùi bông.
Đêm
I.
Đêm tối nào ru mái tóc em
Mộng gì lạ thấy quá êm đềm
Em nằm thở nhẹ như bươm bướm
Hai má thơm nồng lại nóng thêm
II.
Anh ngủ dịu hiền trong giấc mơ
Rồi em vờ ngủ rất thờ ơ
Chờ khuya em khẽ bàn tay mộng
Choàng nhẹ vai anh bao phím tơ
III.
Anh vụt cười to động đoá hồng
Dịu dàng em rắc giữa hương nồng
Anh ngồi chỗm dậy như sư tử
Vồ chụp bướm ngàn lúc rạng đông
IV.
Buổi tiễn em đi tận cửa ga
Anh bước theo em – sư tử già:
Dặn dò em nhớ về bên ấy
Đừng để bướm bay lộn mái nhà
V.
Bướm bay rồi thú dữ ở đâu
Hồn anh gầm thét dưới con tầu
Trở về ngủ muộn trên lầu vắng
Bỗng thấy em về trong đêm sâu
VI.
Tuyết trắng bây giờ không thấy bay
Mùa đông đi nhẹ dưới chân giày
Anh nằm mơ tưởng em về lại
Đặt nhẹ mây trời trên cánh tay
VII.
Con bướm xoay mòng bay đi đâu
Mùa đông ôm nhau trên thang cầu
Em ngồi anh hát cười vang xóm
Bồ câu đập cánh bên kia lầu
VIII.
Một con trăng lạ đậu trên đầu
Anh hôn em buồn như cô dâu
Tối xưa hai đứa ôm nhau ngủ
Một kẻ đắm tàu nơi sông sâu.
Tôi chờ
1.
Tôi chờ buổi chiều
Chiều đã đến
Tôi chờ buổi sáng
Sáng đã đến
Buổi sáng chờ trưa
Trưa đã đến
Chiều chờ ban đêm
Đêm đã đến
Tôi chờ người xưa
Không ai đến.
2.
Bước hoài chiều đến hường thê lương
Tân Cương nín thở tuyệt lộ trường
Trôi con tàu mộng về Cam Túc
Người đi bông cỏ trắng đầu đường
Sơn hạ tha hương lạc mất nường
Vu Điền vàng mộng hường biên cương
Trôi bông cỏ trắng về Tây Hạ
Bước hoài đêm đến hường thê lương
Bước đi bông cỏ trắng đầu đường
Trôi con tàu mộng về trăm phương
Qui Tư chở gió về Cam Túc
Sơ Lạc Vu Điền ngựa rớt cương.
Sầu ca cho Marina Tsvetayeva
I.
…Chiếc ghế lăn ngã trên sàn nhà
Rắn hè lặng lẽ bỏ sân ga
Thang lầu rung nhẹ chuyến tàu xa
Sầu ca năm cũ Marina…
II.
Đời là ghế vậy mà đồng ngãi
Thơ chở tàu đi lạc bến hoài
Thi nhân đi mất không về lại
Sầu ca năm cũ đòng đong mãi:
III.
“Nhà thơ là một chuyến tàu xa
Mọi người đều tới muộn sân ga”
(Tot poyezd, na kotory
Vse/Opazdyvayut…)
Năm cũ sầu ca Marina…
IV.
Chuyến xe chạy mọi người đến trễ
Đường sao băng không một người về
Sầu ca còn bỏ quên trên ghế
Marina ơi trời tận thế:
V.
“Thi sĩ đưa lời từ cõi lạ
Lời xô thi sĩ bỏ đi xa”
(Poèt-izdaleka zavodit rech”./ Poèta
Daleko zavodit rech…)
Rắn hè lẳng lặng lìa sân ga
VI.
Chiếc ghế ngã chúi trên sàn nhà
Marina đong đưa nắng hạ
Đôi chân dài buông thả sân ga
Sầu ca tử biệt Marina…
Những gì
Những gì không với tới
Thì có sẵn đó rồi
Bao nhiêu danh vọng hời
Vài ba cụm bèo trôi
Tôi khinh bỉ
Tôi khinh bỉ mùa thu trên tóc em
Những con ngựa già chạy đuổi bóng trăng non
Tôi khinh bỉ tiếng gà gáy trọn đêm thâu
Những bóng ma đen trở về mua mộng ảo
Đường lên mặt đá hoa cương nổi loạn
Biển nổi cù lao trên trời ly hương
Những con rắn già nằm ngủ mười lăm thế kỷ
Hạnh phúc đổ trên khoé mắt bé thơ mùa tuyết chảy
Mây đông đùn khói cá chết trên trời
Tóc Hương xoã xuống nhú đồi Place de la Contrescarpe
Những con đường lên, những con đường xuống
Tôi bước theo Hương trên đường lên dốc ngược
Hương xoã tóc dài phủ đá sông sâu
Xóm chợ Mouffetard Hương bước nghiêng đường dốc
Và hát rất nhỏ
Moi je construis
Les marionnettes
Avec de la ficelle et du papier…
Tôi hát theo rất lớn
Cơn gió heo may dâm loạn
Tôi hát theo luống cày lên hoa
Tóc Hương bay lâu đài yêu ma
Những chiếc lá marronniers
Những đám mây non của trời tháng tư
Đầu tháng tư
Tôi hát theo lâu đài huyễn mộng
Tiếng xe điện hầm cuối phố
Jussieu thét mòn lòng đất Paris
Như tiếng hát của Hương khoét nhói đời tôi n
hững đêm trắng bạch, những đêm
Pari mỏi mòn thuốc lá, những đêm cà phê huyền chảy mướt tóc Hương
Trên chuyện tình tưởng tượng và chỉ là tưởng tượng.
Những đêm nín thở
Những đêm mưa tháng tư tưới trên cỏ măng mọc mướt thân thể của một người
Mưa phùn tháng tư tưới trên những nhú hoa linh lan
Những nhú hoa muguets trắng bạch
Bóng mặt đường trong con ngươi của mắt Hương
Bóng mặt đường trên những trang giấy tôi mang từ Greenwich Village đem về cho Hương bôi đen những ô nhật ký màu xám
Moi
Je construis
Les marionnettes
Avec de la ficelle
Et du papier
Mỗi bước
Mỗi bước chân ra đi
Triệu vũ trụ thiên di
Mỗi chỗ tôi ngồi lại
Sáng bừng lên diệu lý
Một chút mây
Một chút mây và một chút mưa
Hồn em thở nhẹ cõi xa xưa
Buồn bay lên mấy hàng dây thép
Mây trắng em còn phơi ban trưa
Rất nhiều buồn và một chút đau
Em chợt hiện về trong chiêm bao
Chiều Paris hò hẹn hôm nào
Tưởng gặp sao mà không thấy nhau
Có gì buồn như chút rượu say
Thức trọn đêm và ngủ ban ngày
Trăng khuya một mái nhà ga lạ
Tôi bước đi hoài trọn tối nay
Từ sông Seine bèo bọt chợ trời
Băng qua cầu bỗng nhớ Montreuil
Đồi Montmartre hẹn em tiền kiếp
Một chút buồn như có gì rơi
Bôn ba
Bôn ba ngoài vạn dặm
Cũng chỉ một trăng rằm
Bao nhiêu là hố thẳm
Xoáy về nốt ruồi đậm
Thơ cho khoảng trống
Chim dồng dộc hong thơ trên cửa sài, gái thổ gài tổ chim trên lưng ngựa thồ.
Vùng núi cao thổ phồn sinh sôi nẩy nở phôi châu của ngút ngàn bông đậu tía.
Cơn giông tố rã rượi trên thiên đảnh tuyết sơn, hốt nhiên vùng dậy tung hoành, làm sụp ngã những cây tùng lạc diệp, và bao dong con chim dồng dộc hong thơ trên cửa sài.
Tổ chim trên lưng ngựa thồ và rừng bông đậu tía tuyên chiến với tất cả ngôn ngữ loài người, phôi dựng khởi nguyên từ mút cùng cõi đất. Ban đầu là phôi châu, bông đậu tía bên cửa sài, tổ chim dồng dộc được gài trên lưng ngựa thồ của gái thổ, thiên đảnh thổ phồn, dông tố ban đầu, lạc diệp tùng sụp đổ từ mút cùng cõi đất.
Ban đầu là phôi châu, thai mẹ, ngôn ngữ việt mường, tiếng nói thai tạng, cha, má, mẹ, mạ, cái, phôi châu bông đậu tía, bông trắng đậu hoà lan ở trước mặt bàn viết, gái thổ, đen và đẹp, gài tổ chim trên lưng ngựa thồ, thổ phồn, lan nhã ngút ngàn bông đậu tía. Ban đầu là giông tố nổi lên từ thiên đảnh tuyết sơn.
Ban đầu là chim dồng dộc hong thơ trên cửa sài.
Gài tổ chim trên lưng ngựa!
Tuyên chiến với tất cả ngôn ngữ loài người!
…Mùa lúa chín vàng, chim dồng dộc bay về, luồng gió tuyết sơn thổi hiu hắt về nam phố.
Luồng gió rì rào trên thiên cấm sơn, từ núi cấm thổi về mỹ tho, rồi thổi về đà lạt. Mùa lúa chín vàng, chim dồng dộc bay về nam phố.
Giông tố vùng vẫy trên thị trấn cũ ven sông cửu long, giông tố làm sụp đổ những cây sao trên đường phố và tuổi thơ trốn biệt từ mút cùng cõi đất.
Trở về thị trấn ven biển, đâu là hoài phố? Phố Hiến, Hội An, hoài phố, nỗi sầu lãng đãng trên ba trăm năm ở những vùng thị trấn ven biển của quê hương, những cửa sài của vùng lan nhã đất mẹ từ một ngàn năm trước,
những con dê con trên vùng núi đầy chim dồng dộc. Ban đầu là dộng cửa sài của lãng sĩ tu hành ẩn dật trên non cao, dộng đầu té lọt vào rừng bông đậu tía, chim dồng dộc bay về mùa lúa chín, lạc diệp tùng sinh sôi nẩy nở, từ mút vùng cõi đất, dông tố thổi về nam phố.
Ban đầu là hoài phố! hoài phố! Thị trấn buồn ven biển, ngút ngàn bông đậu tía.
Tuyên chiến với tất cả ngôn ngữ loài người!
Giông tố từ thiên đảnh tuyết sơn trở về bao dong tổ chim dồng dộc. Luồng gió buồn thổi về nam phố, những bông sao rụng trên con đường vắng,
trời mưa lất phất, giàn đậu hoà lan trắng xoá, những con chim yểng học nói tiếng người, năm con dê con trên vùng núi đầy chim bói cá.
Người ta đã đốn những cây sao trên đường phố, và tuổi thơ sụp đổ. Giông tố thổi hiu hắt về nam phố. Mùa lúa chín vàng có sao phướn đi qua.
Sao phướn đi qua.
Và có tiếng đóng đinh vào cái quan tài nhỏ bé của tuổi thơ.
Tuổi thơ đem những hột lúa ra ngâm nước trên ngược dòng sông cửu long.
A! Lúa đã nứt mộng! Lô giang và triết sơn?
Lô sơn bảng lảng khói mưa, triết giang con nước triều đưa rạt rào? Sống chưa đến đó nghẹn đau, tới rồi về lại thấy nào khác xưa? Lô sơn bảng lảng khói mưa, triết giang con nước triều đưa rạt rào!)
Ban đầu là Nứt mộng! Lúa vừa nứt mọng, khi chim dồng dộc bay về mùa lúa chín vàng và rừng bông đậu tía phất phơ gần bên thị trấn ven biển.
Luồng gió buồn từ tuyết sơn thổi hiu hắt về nam phố. Chim yểng bay đi và chim bói cá trở về trên mặt nước…
Ban đầu là?
Cơn sấm sét chấn động long vỡ cả trời đất.
Không! Sấm hãy còn trong lòng đất vùng núi tuyết sơn. Có người lạ đẽo gỗ trên rừng đậu tía.
Cả khu rừng đậu tía đã bị đẽo sạch, từ mút cùng cõi đất rã rượi, chim dồng dộc vụt bay về làm tổ. Một hạt phong châu bông đậu tía còn sót lại trong lông cổ vàng dợt chim nhỏ.
Hạt phôi châu rớt giữa kẽ chân gái thổ, nường bước chậm rãi và giẫm chân đạp mạnh phôi châu lún xuống dưới bóng cây lạc diệp tùng và dương trở lại… dần dần hưng thịnh và nuôi dưỡng tổ chim dồng dộc sinh sôi nẩy nở ngút ngàn bông đậu tía.
Chim dồng dộc lại hong thơ trên cửa sài.
Người con gái thổ lại trở về gài tổ chim trên lưng ngựa thồ.
Mưa rừng cao tưới tắm trên đôi vú đen và đẹp.
Gái thổ bước ra và bước vào hang động tuyết sơn. Sau bảy ngày, ngựa thồ trở về đứng đợi bên giàn đậu hoà lan trắng xoá. Cửa ải thổ phồn đóng kín.
Và kẻ thương lữ không còn lên đường đẽo gỗ, và lãng sĩ ẩn dật núi cao không còn coi xét bốn phương, yên lặng nuôi dưỡng tổ chim dồng dộc phôi dựng trở lại ban đầu.
Gái thổ đi giữa rừng là đầy chim bói cá và trở lại một mình với lan nhã ngút ngàn bông đậu tía. Dê con vừa mới sinh ra đời.
Dộng đầu té lọt vào rừng bông đậu tía.
Luồng gió buồn thổi về nam phố, giông tố vùng dậy tung hoành trên những thị trấn ven biển.
Mùa lúa chín vàng có sao phướn đi qua. Sao phướn đi qua và có người lạ đóng đinh vào quan tài tuổi thơ.
Tuổi thơ ngâm lúa trên mặt nước cửu long. Nứt mộng! Gieo mạ trên vùng núi lô sơn, nhìn ngó nước triều Triết Giang rào rạt, và chim bói cá trở về thị trấn ven biển, hoài phố!
Hoài phố! Thị trấn buồn ven biển, ngút ngàn bông đậu tía…
Tuyên chiến với tất cả ngôn ngữ loài người!
Mùa lúa chín vàng có sao phướn đi qua.
Sao phướn đi qua.
Chim dồng dộc hong thơ trên cửa sài.
Gái thổ, đen và đẹp, gài tổ chim trên lưng ngựa thồ. Luồng gió thét gào trên núi cấm. Tuổi thơ trốn biệt từ mút cùng cõi đất. Bầy chim bói cá sinh sôi nẩy nở.
Bông đậu hoà lan trắng xoá trên bàn.
Giông tố nổi lên từ thiên đảnh tuyết sơn.
Những bông sao rụng trên con đường vắng. Con chim yểng học nói tiếng người. Sau nỗi sầu lãng đãng trên ba trăm năm,
có còn kẻ thương lữ nào trở lại phố hiến và hội an? Phố phường hoang vắng, có người lạ đóng đinh vào quan tài, và người đàn ông đã lìa bỏ hoài phố và đi đâu biệt tích. Mười năm tuyệt tích giang hồ.
Rồi trở về lại hà hơi trên tổ chim dồng dộc.
…Chim dồng dộc trở về hong thơ trên cửa sài, và gái thổ một mình trở lại gài tổ trên lưng ngựa thồ và luồng gió buồn vẫn thổi hiu hắt về nam phố…
Trên đây, chúng tôi đã chia sẻ đến quý độc giả những trang thơ đặc sắc nhất của nhà thơ Phạm Công Thiện. Qua đó ta thêm yêu và ngưỡng mộ những lý tưởng và phong tác thơ độc đáo của ông. Còn phần 2 các bạn có thể tìm đọc!